ΚΩΣΤΑΣ ΓΙΑΝΝΑΚΙΔΗΣ

Η ομιλία του Περικλή στο TEDx των νεκρών

Σε αυτή τη χρονική στιγμή ο Περικλής είναι 45 ετών. Μιλούσε γρήγορα και σταθερά, έχοντας πάντα το ένα χέρι μέσα στον χιτώνα, χειρονομία που έδειχνε μέτρο και σεβασμό. Στο κεφάλι του ήταν η γνωστή περικεφαλαία.

Τον παρακολουθούμε να μας περιγράφει τον τρόπο με τον οποίο θα προσπαθήσει να πείσει την Εκκλησία του Δήμου ώστε να εγκρίνει τα μεγάλα έργα στην Ακρόπολη. Ουσιαστικά το κείμενο συμπυκνώνει πολιτική επιχειρηματολογία και ομιλίες ενός μεγάλου χρονικού διαστήματος, μέχρι δηλαδή να πειστούν οι Αθηναίοι για την κατασκευή των έργων. Yπάρχουν και κάποια σημεία που απευθύνεται κατ ιδίαν προς ένα συγκεκριμένο θεατή. Πρότυπο για αυτό είναι ο Frank Underwood, στα κατ ιδίαν σημεία που έχει στο House of Cards. Η απαγγελία του Ακάθιστου Υμνου γίνεται για να τονίσει τις ομοιότητες μεταξύ Αθηνάς και Παναγίας. Ολες οι άλλες πληροφορίες που υπάρχουν στο κείμενο είναι αληθείς.

H ομιλία

Ανδρες και…(διστακτικά, με απορία) γυναίκες

Σε λίγες μέρες, αν ο καιρός μείνει στεγνός και σεβαστεί τα κόκαλα των πρεσβυτέρων, θα βάλω ένα στεφάνι μυρτιάς στο κεφάλι μου και θα ανέβω στο βήμα της Πνύκας. Θα σταθώ στην Εκκλησία του Δήμου όπως ο εραστής μπροστά στον πόθο του και ο μέντορας μπροστά στο μαθητή του. Ετσι στέκει και ο πολιτικός άνδρας μπροστά στον Δήμο. Ο εραστής φοβάται μην προδοθεί από το σώμα, ο μέντορας από τη γνώση και ο άρχοντας της πόλης από τη ρητορική του δεινότητα. Και αν λες στην πόλη αυτά που ευφραίνεται να ακούει, τότε, ναι, ο βράχος υψώνεται, φτάνει στον Όλυμπο. Ομως ο άνδρας δοκιμάζεται όταν βάλει στην παλαίστρα την πειθώ, να αγωνιστεί με το θυμικό των ακροατών του. Και αυτό δεν είναι εύκολο. Πώς μπορεί η λογική να νικήσει το πάθος; Πως να παραβγεί η σωφροσύνη με τον ενθουσιασμό; Τόσα χρόνια στα κοινά της πόλης έμαθα ότι πιο συχνά θα σε θεωρήσουν δειλό, παρά εχέφρονα.

Εκεί, στην Πνύκα, θα είναι πολλοί, ίσως τρεις και τέσσερις φορές όσο εσείς τώρα. Αλλά εσείς είστε άνθρωποι. Εκείνοι είναι πολίτες. Και όταν ανεβαίνεις στο βήμα, μπορεί να τους βλέπεις από ψηλά, όμως το πρόσωπο σου είναι εκτεθειμένο στη χλεύη και η πλάτη στη συκοφαντία. Αυτή δεν είναι η Δημοκρατία;

Frank Underwood
Ο λαός βέβαια πιστεύει ότι Δημοκρατία είναι το κράτος του Δήμου, η αρχή των πολλών. Ομως ο πολιτικός γνωρίζει ότι Δημοκρατία είναι να υποτάσεις τον λαό στη βούληση σου δια της πειθούς.

Περικλής
Θα ανέβω, λοιπόν, στην Πνύκα, θα τους δείξω τον βράχο της Ακροπόλεως και θα τους ζητήσω να είναι γενναιόδωροι με την πόλη και τους θεούς της. Οι πόλεμοι και οι επιδρομές των βαρβάρων ρήμαξαν τους ναούς και ατίμωσαν τους ιερούς τόπους των θυσιών προς την Παλλάδα. Η πόλη μας είναι στεφανωμένη με ερείπια! Εφτιαξαν τείχη ο Θεμιστοκλής και ο Κίμων -για να φυλάξουν τι; Χαλάσματα; Ακούω αρκετούς πολίτες που προτείνουν να αφήσουμε τα ερείπια για να μας θυμίζουν τον πόλεμο. Μα, τι στεριώνει πάνω σε ερείπια για να σταθεί και η μνήμη; Ολοι υψώνουν αψίδες για να γιορτάσουν πολεμικούς θριάμβους. Και εμείς εδώ, στο τόπο που η Νίκη ήρθε και έκοψε τα φτερά της για να μη φύγει ποτέ, θα αφήσουμε ερείπια; Οχι Αθηναίοι -θα τους πω. Η πόλη μας είναι ανοιχτή. Και εμείς αγαπούμε το ωραίο στην απλότητα χωρίς να καταντούμε μαλθακοί. Φιλοκαλούμε δε μετ ευτελείας και φιλοσοφούμε άνευ μαλακίας. Η πόλη μας, Αθηναίοι, είναι η παιδευτική εστία της Ελλάδας. Οι σύγχρονοι και οι μεταγενέστεροι θα μας θαυμάζουν χωρίς να έχουμε ανάγκη έναν Ομηρο για να μας υμνήσει!

Frank Underwood
Δεν υπάρχει αίσθημα ταπεινότερο της αυταρέσκειας. Για αυτό και το αισθάνεσαι ηδονικά, σχεδόν το γεύεσαι. Ο πολιτικός οφείλει να προσφέρει γενναιόδωρα αυτό το αίσθημα στο λαό, αρκεί να το επενδύει με ευγενή κίνητρα και ιδανικά. Πες τους ότι θα τους θαυμάζουν και θα τους φθονούν όλοι! Αρκεί! Το μυαλό τους θα φουσκώσει σαν τις ουρές των παγωνιών, που βάζω τον φίλο μου, τον Πυριλάμπη, να στέλνει στις εφήμερες γυναίκες της κλίνης μου.

Περικλής
Κάτι σπουδαίο. Κάτι μεγάλο. Αφιερωμένο σε Εκείνη. Στην Αθηνά. Ο κόσμος Αθηναίοι, θα τους πω, είναι σπαρμένος με αγάλματα θεών. Από τότε που η Γαία ζευγάρωσε με τον Ουρανό, μέσα από τα σπλάχνα της Δημιουργίας έχουν βγει γνωστοί και άγνωστοι θεοί με πρόνοιες για όσα κάνουν οι θνητοί και γεννά η φύση. Οι άνθρωποι αφιερώνουν ναούς, κάνουν θυσίες και ικεσίες, ζητούν από τους θεούς εύνοια ή ανοχή. Να είναι συμμαχητές στη νίκη και συμπαραστάτες στην οδύνη της ήττας. Και μόνο εμείς, μόνο οι Αθηναίοι, έχουμε πολιούχο την Παρθένο που, από τους ουρανούς, μεριμνά για αυτήν την πόλη. Στη μεγάλη χάρη, στη στοργή και στη σοφία της συχνά δεν προστρέχουμε; Πολιούχος της πόλης και πρόμαχος του στρατού της. Αυτή δεν μας οδήγησε στους Μηδικούς πολέμους; Αυτή δεν κράτησε τη Νίκη στην πόλη; Τη Υπερμάχω Στρατηγώ τα νικητήρια. Ως λυτρωθείσα των δεινών ευχαριστήρια, αναγράφω σοι η Πόλις σου, Παλλάδα!

Ξέρω πως μόλις τα πω αυτά, οι φωνές θα σηκωθούν όπως οι πάπιες που τρομαγμένες πετούν πάνω από τις εκβολές του Ιλισού. Θα μου πουν ότι οδηγώ την πόλη στη σπατάλη μακριά από το μέτρο. Κάποιος θα χλευάσει λέγοντας ότι ο Περικλής χτίζει ψηλούς ναούς για να πάει να κρυφτεί στον ίσκιο τους. Άλλος θα πει ότι πάω να γελάσω τη θεά, να της δώσω μάρμαρο για να της πάρω το χρυσάφι. Πάντα έτσι γίνεται. Στο πολίτευμα μας η ανοησία θέλει να στέκεται στο ύψος της σωφροσύνης. Και συχνά, όταν οι πολίτες συναθροίζονται, δεν σκέφτονται σωστά, οχλαγωγούν. Η Δημοκρατία ζητεί τη σύγκληση και τη συναίνεση των πολλών, όμως, για να λειτουργήσει σωστά, απαιτεί περισυλλογή. Πρώτα από όλα η Δημοκρατία θέλει μοναξιά.

Frank Underwood
Η Δημοκρατία θα γίνει το πιο δημοφιλές πολίτευμα ανάμεσα στις πόλεις των ανθρώπων. Και αυτό επειδή επιτρέπει στους πολλούς, δηλαδή στους μέτριους και στους ανεπαρκείς, να αισθάνονται πώς είναι ίσιοι με τους άριστους και τους ικανούς.

Περικλής
Θα τους δείξω σχέδια. Οι λαμπρότεροι των Ελλήνων, οι άριστοι των τεχνών έχουν σκεφτεί όλα όσα μπορεί ο νους να γεννήσει.

Ιδού, Αθηναίοι, επιφανών Ελλήνων, λαμπρές ιδέες

Ενας ναός που μήτε θεός, μήτε θνητός έχουν αντικρύσει ποτέ. Σχέδιο Εμπεδοκλέους του Μεγαρίτη.

Ενα άγαλμα της θεάς που φέρει το φως της σοφίας στους θνητούς. Σχέδιο του Βρασίδα, του Σάμιου.

Ενας περίλαμπρο ναό από το μάρμαρο που η γη της Πεντέλης μας δίνει. Το σχεδίασε ο Ευθυκλής από την Ελευσίνα.

Eνας πύργο με το πρώτο γράμμα του ονόματος της, ορατό από όπου και αν το βλέπεις. Με μέταλλο από τα σωθικά της Λαυρεωτικής. Τιμοσθένους έμπνευσις, από τους Δελφούς.

Και η ιδέα του Φειδία, αυτήν υποστηρίζω εγώ!

Ο Μέγας Ναός. Με ένα χρυσελεφάντινο αγάλμα της θεάς στο εσωτερικό του και ένα τεράστιο έξω, την Αθηνά Πρόμαχο. Ο Μνησικλής θα κατασκευάσει τα Προπύλαια και…

Ω, ακούτε κιόλας τις φωνές; Ο Φειδίας, λένε, είναι απατεώνας. Θα κλέψει το χρυσάφι στο ζύγι. Ναι, η αρετή του Φιδία χωλαίνει. Ομως αν ήταν και ενάρετος δεν θα τον είχαν αφήσει να φύγει από τον Ολυμπο, δεν θα μπορούσε να είναι θνητός, δεν θα είχε αίμα μέσα του. Είναι τόσο φωτεινό το χάρισμα των τεχνών που χρειαζόταν να πέσει σκοτάδι πάνω του. Αλλιώς δεν θα μπορούσαμε να τον δούμε μέσα στη λάμψη του. Οι ατιμίες που διαπράττει αποδεικνύουν και την ανθρωπιά του.

Frank Underwood
Αυτό που δεν μπορώ να τους πω είναι ότι ο Φειδίας, εκτός των άλλων, μου φέρνει τις γυναίκες όπως ο ιχθυοπώλης τα αλιεύματα: καθαρισμένες και έτοιμες προς βρώση. Κορυφαίος ως τεχνίτης, τιποτένιος ως άνδρας. Μου υποσχέθηκε, αν αναλάβει το έργο, να χαράξει τη μορφή μου πάνω στην ασπίδα της Αθήνας. Θα χαράξει βέβαια και τη δική του. Ακόμα δεν του έχω απαντήσει. Μπορείς να πορεύεσαι στην αιωνιότητα με τη συντροφιά ενός αποδεδειγμένα απατεώνα; Δεν κάνει καλό στη μνήμη σου. Και η μνήμη είναι το μόνο υποκατάστατο της αθανασίας που οι θεοί επιτρέπουν.

Περικλής
Ο Ερμής. Εδώ πάντα έρχεται ο Ερμής, από μηχανής θεός. Εμπόριο. Πριν εξηγήσεις στους πολίτες τι είναι καλό για την πόλη, πρέπει να τους περιγράψεις τι είναι καλό για αυτούς. Θα χρειαστούν πρώτες ύλες. Μάρμαρο, χαλκός, ελεφαντόδοντο, χρυσός, έβενος, κυπαρίσσι. Και θα εργαστούν χτίστες, γλύπτες, χύτες, λιθοξόοι, βαφείς, χρυσοχόοι, τεχνίτες που δουλεύουν το ελεφαντόδοντο και το χρυσάφι, ζωγράφοι, ξυλουργοί. Εμποροι, ναυτικοί, πλοίαρχοι, ζευγολάτες, καραγωγείς, σχοινοποιοί, υφάντες, σαγματοποιοί, οδοποιοί. Και όλοι αυτοί θα χρηματοδοτηθούν από τις εισφορές που οι σύμμαχοι καταθέτουν στην πόλη μας.

Τάλαντα, υπάρχουν.

Ναι, τάλαντα, υπάρχουν. Και έτσι η σιωπή θα σκεπάσει σαν πάχνη την Πνύκα. Πώς να βγει φωνή όταν ο νους κόβει, ράβει και μετράει; Ποιος να μιλήσει μετά για το μέτρο και τη διαχείριση του ταμείου; Ποιος θα θυμηθεί να με κατηγορήσει για έπαρση; Η αξία των ιδανικών είναι μεγάλη αν τη μετρήσεις με αρετή, αλλά πολύ μικρή αν τη ζυγίσεις με χρυσάφι. Σκέφτομαι βέβαια να τους πω ότι αν δεν εγκρίνουν το σχέδιο, τότε θα χορηγήσω εγώ τα έργα, αρκεί το όνομα μου να επιγράφεται παντού. Περικλής Ξανθίπου Αθηναίος. Παντού. Στους ναούς, στα αγάλματα και στα τείχη.

Πώς θα αντιδράσει τότε η πόλη; Θα με εξοστρακίσει; Δεν το πιστεύω. Πώς θα εξοστρακίσουν τον άνδρα που δίνει όλη του την περιουσία για την πόλη; Τον άνδρα που δίνει στην πόλη θεϊκή διάσταση και υπόσταση; Σκέφτομαι -και το πιστεύω- ότι αν η Δημοκρατία περάσει μέσα από την τέχνη, τότε η κοινωνία θα δρέψει γόνιμους καρπούς. Θα τους το πω, αλλά δεν ξέρω αν θα το καταλάβουν. Κάποτε σε μία αγόρευση τους είπα πως πρέπει να βλέπουν την πόλη με έρωτα, να είναι εραστές της. Αυτό ίσως δεν είναι σοφό γιατί συχνά τα λόγια του έρωτα τα γελοιοποιεί ο χρόνος. Αν όμως στεφανώσουμε την πόλη με κάλλος, τα θέλγητρα της θα είναι αιώνια. Θα προσελκύει τους εραστές, όπως το λουλούδι τη μέλισσα. Μύριοι εραστές της πόλης ως το τέλος των καιρών. Ομως ποτέ δεν θα ξεχάσει τον πρώτο της, σωστά;

Σας ευχαριστώ πολύ

( Η ιδέα για το TEDx των νεκρών ή DEADx ήταν των Θοδωρή Αναγνωστόπουλου και Γιάννη Σαρακατσάνη και επρόκειτο να παρουσιαστεί στη Στέγη Γραμμάτων Και Τεχνών. Δεν υλοποιήθηκε ποτέ. Εκτός από την ομιλία του Περικλή, είχα αναλάβει να γράψω και την ομιλία του Αποστόλου Παύλου)

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ

ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ...

ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΜΕ TAGS