Υπάρχουν μερικά βιβλία που όταν τα βάζεις στο στήθος αισθάνεσαι το βάρος στη ψυχή. Είναι βιβλία που αισθάνεσαι ότι γράφτηκαν για σένα αν και ξέρεις ότι είσαι, απλώς, ένας από τους χιλιάδες των αναγνωστών τους. Μέχρι που καταλαβαίνεις ότι ο συγγραφέας έχει πάρει κομμάτια από όλους-ακόμα και δικά σου-για να φτιάξει τον ήρωα του. Και πριν χαμογελάσεις στο συμπέρασμα σου, διαπιστώνεις ότι είναι η δική σου ζωή που αντιγράφει τον ήρωα.
Το «Η χώρα όπως είναι» κυλάει εύκολα, αλλά συνάμα και αργά. Όχι επειδή είναι δύσκολο βιβλίο. Είναι ο αναγνώστης που σκαλώνει στις λέξεις, φεύγει λίγο, μαζί με την ιδέα που πήρε από εκεί μέσα και επιστρέφει πάλι μαζί της. Εγώ το παράκανα. Χρειάστηκα μήνες για να το διαβάσω. Στην αρχή το παράτησα επειδή το βρήκα πολύ θλιβερό. Το έπιασα πάλι, σκεπτόμενος ότι εκεί μέσα ζει μία μελλοντική εκδοχή του εαυτού μου. Το εγκατέλειψα γιατί μου έλεγε πως όσο ξύνεις τις εικόνες της ζωής σου, τόσο θα μεγαλώνει και το γκρίζο στον κόσμο σου. Και αυτή η ιστορία τράβηξε μήνες. Και όμως, ο Ρίτσαρντ Φορντ περιγράφει μόλις λίγες μέρες στη ζωή ενός μεσήλικα Αμερικανού μεσίτη της ανατολικής ακτής.
Ο Φορντ δεν είναι και τόσο γνωστός στην Ελλάδα του Φίλιπ Ροθ. Ίσως όχι άδικα αφού ο όγκος του έργου του είναι σαφώς πολύ μικρότερος. Το «Η χώρα όπως είναι» είναι το κλείσιμο της τριλογίας με Φορντ με πρωταγωνιστή τον Φρανκ Μπάσκομπ. Στο πρώτο βιβλίο, στον «Αθλητικογράφο» που σύστησε τον Φορντ στο παγκόσμιο κοινό, ο Μπάσκομπ πουλάει αθλητικές ιστορίες, παντρεύεται, χάνει τον γιο του, χωρίζει. Στο δεύτερο, στην «Ημέρα Ανεξαρτησίας», είναι μεσίτης-με καινούργια οικογένεια-στην ανατολική ακτή. Και στο «Η χώρα όπως είναι», είναι πλέον 55 ετών, επαγγελματικά καταξιωμένος, με καρκίνο του προστάτη και μόνος. Αυτό που παρακολουθούμε εμείς ως χρονική γραμμή της ιστορίας είναι μία εβδομάδα πριν την Ημέρα των Ευχαριστιών του 2000, δηλαδή λίγες μέρες μετά την εκλογική αναμέτρηση Μπους και Γκορ που οδήγησε σε επαναληπτική εκλογή στη Φλόριντα-όσοι ασχολούνται με τα αμερικανικά θα θυμούνται και τον Πάνο Καμμένο ως ανεξάρτητο παρατηρητή στη διαδικασία…
Ο Φρανκ διανύει πλέον τη «Μόνιμη περίοδο», εκείνο το μακρύ διάστημα όπου πια η ζωή σου είναι σταθερή, χωρίς εκπλήξεις, χωρίς διακυμάνσεις, χωρίς χρώμα. Είναι η περίοδος που η ζωή σου τρέχει σαν διάδρομος γυμναστικής-είσαι πάντα στο ίδιο μέρος. Και όταν έχεις περάσει τα 50, η ζωή σου έχει μοιραστεί δύο-τρεις φορές σαν τράπουλα και βλέπεις το θάνατο στο βάθος του ορίζοντα, εκεί που κάποτε ήταν μόνο ωκεανός, τότε ο κυνισμός κάνει τη ματιά σου πιο διεισδυτική, αλλά έρχεται η ευαισθησία να προσθέσει πόνο. Έτσι όπως σας το περιγράφω ίσως φαίνεται σαν ψυχογράφημα της μέσης ηλικίας. Δεν είναι ακριβώς έτσι, περισσότερο πρόκειται για στοχασμό πάνω στην ίδια τη ζωή, τις σχέσεις και τις αξίες των ανθρώπων. Και φυσικά πρόκειται για ένα μεγάλο αμερικανικό μυθιστόρημα, για φωτογραφία της χώρας από διαφορετικές προσωπικές γωνίες. Να το διαβάσετε, είναι ένα καταπληκτικό βιβλίο που προσδιορίζει την έννοια του αριστουργήματος. Αλλά να του δώσετε χρόνο. Και οι τελευταίες σελίδες καλό είναι να παίξουν με τα δάχτυλα σας μπροστά και πίσω.