Μη λέμε τα αυτονόητα, η δημοκρατία δυτικού τύπου δεν είναι, απλώς, το καλύτερο πολίτευμα που έχει επινοήσει η ανθρωπότητα, είναι και το μοναδικό που οδηγεί στην ευημερία των κοινωνιών. Ακόμα και αν δεν ευημερούν όλοι, ο σχετικός δείκτης είναι υψηλότερος σε σύγκριση με κοινωνίες που υιοθετούν ή υφίστανται εξωτικά και απάνθρωπα πολιτεύματα.
Η δημοκρατία δυτικού τύπου έχει στον πυρήνα της την έννοια της ισότητας και της ανθρωπιστικής ηθικής. Η ψήφος του κυρίου Πάτροκλου από την Εκάλη έχει την ίδια βαρύτητα με την επιλογή της κυρίας Σούλας από το Πέραμα. Τα πράγματα περιπλέκονται όταν η ζωή τους επηρεάζεται από την ψήφο του Μάικλ, άνεργος στο Μάντσεστερ, ο οποίος το κρίσιμο πρωινό έτυχε να είναι ξεμέθυστος και πήγε στο polling station αποφασισμένος να τιμωρήσει τον κόσμο. Μισό λεπτό. Τι είναι σημαντικότερο στον κόσμο; Η ζωή του Πάτροκλου και της Σούλας ή το δικαίωμα του Μάικλ να εκφράσει την οργή του; Αυτό είναι ερώτημα του νέου κόσμου και απλώς δεν έχουμε συνηθίσει την ύπαρξή του. Ο Μάικλ, όμως, αδιαφορεί και δεν έχει ιδέα για αυτό που συζητάμε τώρα. Στην τελική, ο Μάικλ, δεν ξέρει τον Πάτροκλο και η μόνη Σούλα που γνώρισε ήταν καμαριέρα, αλβανικής καταγωγής, στο all inclusive στην Κω, την εποχή που μπορούσες να βγάλεις μεροκάματο στο Μάντσεστερ, σοβαντίζοντας καμινάδες. Είναι πρόβλημα η δημοκρατία; Ναι, μερικές φορές είναι, ειδικά όταν γίνεται άμεση. Και σε ένα παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον, που το λούμπεν καταφέρνει να γίνει ρεύμα, η δική σου ζωή μπερδεύεται με το θυμικό ενός καταθλιπτικού συνταξιούχου στην Ουαλία. Μας ήρθαν όλα γρήγορα. Η πολιτική, οι αγορές και τα δίκτυα μας έβαλαν σε έναν καινούργιο κόσμο. Ομως, ναι, μπορεί να μοιραζόμαστε τον ίδιο κόσμο, ωστόσο στην πραγματικότητα ο καθένας μας ζει σε ένα δικό του.
Η άμεση δημοκρατία δεν είναι καθόλου δημοκρατία. Είναι φασισμός με ευγενικό πρόσωπο. Αγνοεί τα δικαιώματα των μειονοτήτων και αποδίδει στο λαό αυθεντία που δεν κατέχει. Το κυριότερο: επιτρέπει στο θυμικό να λάβει αποφάσεις που θα έπρεπε να εκπορεύονται μόνο από τη λογική. Ακούστηκαν απίστευτες βλακείες για τα κίνητρα του Brexit – η μεγαλύτερη έχει να κάνει με την Ευρώπη της λιτότητας και του Σόιμπλε. Εν προκειμένω ο Βρετανός του Leave θα ήθελε περισσότερο Σόιμπλε και λιγότερο Podemos. Έλα όμως που ένα μεγάλο ποσοστό ψήφισε Brexit για καθαρά ψυχολογικούς λόγους.
Η δημοκρατία στην απλή, στην άμεση λειτουργία της μπορεί να γίνει σαν την καθαρή ηρωίνη: σκοτώνει τον ανυποψίαστο χρήστη. Οι περισσότεροι αναλυτές προσεγγίζουν το θέμα πολιτικά και οικονομικά. Λένε για τη διαμαρτυρία των λούμπεν στρωμάτων προς το κατεστημένο. Τα πράγματα είναι ακόμα χειρότερα, καθώς ένα κομμάτι αυτών των ανθρώπων δεν ξέρει για ποιο λόγο διαμαρτύρεται ή, όπως αποδείχθηκε, δεν γνωρίζει τι ακριβώς ψηφίζει. Στον παλιό ασφαλή κόσμο αυτό ήταν ελεγχόμενο. Υπήρχαν μόνο συστημικά κανάλια επικοινωνίας. Το λούμπεν, το βλακώδες, το ψεκασμένο, δεν μπορούσε να γίνει ρεύμα. Τώρα μπορεί. Έχει δίκτυο για να μιλήσει και Like για να πάρει όγκο. Δεν υφίσταται πια περιθώριο.
Όλοι έχουν το χώρο και το κοινό τους. Το λούμπεν, το ψευδές, το βλακώδες βρίσκουν εκατομμύρια ξενιστές, διαδίδονται, νομιμοποιούνται πολιτικά και κοινωνικά. Και τείνω πλέον να πιστέψω ότι το μάθημα της πολιτικής αγωγής στις αστικές δημοκρατίες πρέπει να τροποποιηθεί. Πλέον στις υποχρεώσεις του συνειδητού πολίτη περιλαμβάνεται η συμμετοχή στην Αγορά των δικτύων. Για να το πω πιο ωμά, δεν ξέρω αν είναι σωστό να αφαιρείς από τους Facebook φίλους σου, τους ψεκασμένους συμπολίτες μας. Ίσως πλέον οφείλεις να δίνεις τη μάχη της λογικής και των επιχειρημάτων. Θα μου πεις, είναι μία άδικη θυσία χρόνου. Έλα όμως που εκεί κάτω, στις λάσπες του ψεύδους και στα χαρακώματα της ηλιθιότητας, διαμορφώνονται τάσεις με παγκόσμιο ενδιαφέρον. Ο Καμμένος έκανε κόμμα από το Facebook, τι παραπάνω χρειάζεσαι για να πειστείς για τους κινδύνους; Σε ένα περιβάλλον καθολικής διασύνδεσης μπορεί να βοηθήσεις να σωθεί μία χώρα ή, έστω, μία φώκια στη Βόρεια Θάλασσα.
