Ενα από τα κεντρικά κτίρια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στο Στρασβούργο φέρει το όνομα του Γουίνστον Τσώρτσιλ. Σε λίγα χρόνια οι Βρετανοί θα βρίσκονται εκεί μόνο ως επισκέπτες. Δεν αποκλείεται, βέβαια, να έχει αλλάξει το όνομα. Σήμερα το πρωί πολλοί φοβούνται ότι θα έχει αλλάξει και η χρήση. Μπορεί να το πάρει καμιά εταιρία της Αλσατίας να το κάνει γκαρσονιέρες.
Αυτό που ζει σήμερα η Ευρώπη είναι, φυσικά, ένας εφιάλτης επιστημονικής και πολιτικής φαντασίας. Ακόμα και όταν ο Ντέιβιντ Κάμερον έκανε το έγκλημα και αποφάσιζε το δημοψήφισμα, κανένας δεν τολμούσε να υποθέσει στα σοβαρά ότι οι Βρετανοί ψηφοφόροι θα άνοιγαν την πόρτα της εξόδου ή θα αφαιρούσαν τη δική τους πέτρα από τα θεμέλια της Ευρώπης. Και όμως έγινε. Και έγινε με τρόπο που θα καλέσει τις δημοκρατίες δυτικού τύπου να επαναπροσδιορίσουν τη φύση και τη λειτουργία τους. Ποιος μπορεί, μετά από αυτό, να ισχυριστεί ότι οι λαοί παίρνουν σωστές αποφάσεις; Και η Βρετανία δεν είναι Ελλάδα. Εκεί το ερώτημα ήταν σαφές και η χώρα σοβαρή. Ο Κάμερον ας κάτσει τώρα να μάθει πώς φτιάχνεται μία καλή θηλιά.
Η διαδικασία θα πάρει χρόνια. Θα συγκλονίσει την Ευρώπη. Και πιθανότατα θα μας επηρεάσει όλους. Θα δώσει τροφή στον λαϊκισμό και στον πολιτικό εξτρεμισμό. Και ναι, η διάλυση της Ευρωπαϊκής Ενωσης δείχνει, αυτή τη δύσκολη στιγμή, ως ένα πιθανό σενάριο. Αλλωστε ποιος μπορούσε να φανταστεί ότι θα έφευγαν οι Βρετανοί;
Αλλο σενάριο βέβαια, πολύ πιο ισχυρό, είναι η παραμονή της Βρετανίας με μία νέα εταιρική σχέση ή και με την ίδια, απλώς υπό νέο καθεστώς. Χρειάζονται χρόνια για να αλλάξουν συμφωνίες και να επαναδιατυπωθεί το βρετανικό δίκαιο. Ομως ναι, πέρα από όλα αυτά, η Ευρώπη δεν είναι πλέον ίδια. Και ο δρόμος προς την ολοκλήρωση έχει πλέον περισσότερα εμπόδια. Αυτό δεν είναι ξένο προς την ιστορία της Ευρώπης. Είναι η ιστορία της Ευρώπης.
Πριν από έναν αιώνα δεκάδες εκατομμύρια Ευρωπαίοι πέθαναν εκεί που σήμερα σύγχρονοι αυτοκινητόδρομοι τρυπούν και καταργούν τα σύνορα. Πριν από 75 χρόνια οι κάτοικοι της «σκοτεινής ηπείρου» κυλίστηκαν πάλι στο ίδιο τους το αίμα. Η ευρωπαϊκή ιστορία είναι φτιαγμένη από συγκρούσεις και πολέμους. Για αυτό και η Ευρωπαϊκή Ενωση, εδώ που έφτασε, αποτελεί ένα σπουδαίο, ένα ανεπανάληπτο ιστορικό επίτευγμα. Λαοί που είχαν να ανταλλάξουν μόνο νύχια με δόντια, έφτασαν να συνομιλούν στο ίδιο Κοινοβούλιο και να συναλλάσσονται με κοινό νόμισμα. Δεν είναι το τέλος, ας γράψουν και ας πουν ό,τι θέλουν οι απαισιόδοξοι. Είναι μία καινούργια αρχή, μία στροφή, μία ανάσχεση στην πορεία προς την ολοκλήρωση. Ισως χρειαστούν μερικές δεκαετίες, ίσως και ένας αιώνας παραπάνω. Ομως θα φτάσουμε εκεί. Θα μας τραβήξει η ιστορική αναγκαιότητα και το ευρώ θα πληρώσει τα ναύλα.
Και επειδή οι πολιτικοί και οι γραφειοκράτες προσαρμόζουν την Ιστορία στην πραγματικότητα, το πιθανότερο είναι πώς η ουσιαστική σχέση της Βρετανίας με την Ευρώπη δεν θα διαταραχθεί. Δεν γίνεται αλλιώς. Oπως θα έλεγε και ο Τσώρτσιλ, δεν είμαστε φίλοι, αλλά συγγενείς -διότι τους φίλους τους διαλέγεις. Δείτε το αλλιώς. Μπορεί σήμερα να μην έχουμε «την Ευρώπη που ονειρευόμαστε», όμως έχουμε την Ευρώπη που δεν μπορούσαν καν να ονειρευτούν οι παππούδες μας.