Λίγο πριν μπει ο 20ος αιώνας, οι Times του Λονδίνου ζήτησαν από ακαδημαϊκούς και διανοούμενους να κάνουν προβλέψεις για τη νέα εποχή. Όλοι τους προέβλεψαν την τηλεόραση και τα ταξίδια στο Διάστημα.
Κανένας δεν φαντάστηκε τη σεξουαλική επανάσταση και το αντισυλληπτικό χάπι. Περιέγραψαν πόλεις με ιπτάμενα αυτοκίνητα και ρομπότ στη θέση του οδηγού. Δεν είχαν ούτε λέξη για το internet. Ήταν αδύνατο να το προβλέψουν. Έπεσαν έξω. Ολόκληρη η σκεπτόμενη ανθρωπότητα έπεσε έξω όταν περιέγραφε τη φουτουριστική ευημερία του 20ου αιώνα. Εκτός και αν ήταν απλώς βιαστική. Γιατί σας τα λέω αυτά; Για δύο λόγους. Πρώτον επειδή το μόνο που ενδιαφέρον που έχει η επικαιρότητα των ημερών είναι οι δίαιτες και η λήξη της προθεσμίας για τους φόρους. Και δεύτερον επειδή πέρασα τα Χριστούγεννα διαβάζοντας τα «21 μαθήματα για τον 21ο αιώνα» του Γιουβάλ Νόα Χαράρι.
Να το διαβάσετε. Είναι εκλαϊκευμένοι στοχασμοί από τον πιο «trendy» διανοούμενο των καιρών μας. Παρεμπιπτόντως, έμαθα ότι για μία ομιλία στην Αθήνα, ο καθηγητής ζήτησε 220.000 δολάρια. Αυτός ήταν να μιλήσει, αλλά οι άνθρωποι που θα τον έφερναν, έχασαν τη μιλιά τους. Δεν θα σας πω για τις προβλέψεις, αλλά για ένα βασικό του συμπέρασμα: η κρίση στον δημοκρατικό φιλελευθερισμό δημιουργείται επειδή όλο και περισσότεροι άνθρωποι αισθάνονται ότι το μέλλον τους προσπερνάει. Το 1938 ο μέσος άνθρωπος ήξερε ότι είχε τον απόλυτο έλεγχο πάνω σε μία μηχανή που κατασκευάστηκε για να ξεκουράσει τα μπράτσα του. Το 2018 αισθάνεται ότι η μηχανή έχει τον έλεγχο πάνω σε αυτόν.
Το πρόβλημα του δημοκρατικού φιλελευθερισμού είναι ότι οι άνθρωποι αισθάνονται ασήμαντοι και αδύναμοι μπροστά στις εξελίξεις. Είναι πολύ πιο δύσκολο να αγωνίζεσαι απέναντι στην ασημαντότητα, παρά ενάντια στην εκμετάλλευση. Το πρόβλημα είναι ότι, προς το παρόν, ο φιλελευθερισμός δεν έχει μία πειστική καθησυχαστική αφήγηση για τα πράγματα που έρχονται. Σε μερικά χρόνια οι μηχανές μπορεί να έχουν αφήσει άνεργους δισεκατομμύρια ανθρώπους, αλλά, ακόμα, ο φιλελευθερισμός δεν αρθρώνει απάντηση επί του θέματος. Αντιθέτως, ο λαϊκισμός, ακόμα και αν δεν διαθέτει απάντηση, προσφέρει αφορισμούς που ικανοποιούν το θυμικό. Ο φιλελευθερισμός οφείλει να διατηρήσει τις αρχές του, αλλά να αναθεωρήσει το περιεχόμενό του. Όμως πρώτα πρέπει να διαβάσει σωστά αυτό που συμβαίνει τώρα στον κόσμο.
