Εχει, αλήθεια, νόημα να συζητάμε για το τέλος της Μεταπολίτευσης; Αν φέρναμε πίσω στη ζωή έναν άνθρωπο που πέθανε το 1974, θα καταλαβαίναμε ότι μιλάμε για άλλους κόσμους σε ένα διαφορετικό σύμπαν
Στο τελευταίο μυθιστόρημα του, το «Τρότζαν», ο Θανάσης Χειμώνας κάνει παιχνίδι με ένα ευφυές εύρημα. Ενας νέος άνδρας πεθαίνει στις μέρες μας και τον επαναφέρουν στη ζωή μετά από πενήντα χρόνια. Ο κόσμος που αντικρίζει είναι αγνώριστος. Κυριαρχεί ένα αυταρχικό καθεστώς, δικτατορία της πολιτικής ορθότητας. Εχει κατεδαφιστεί μέχρι και η Ακρόπολη, ως σύμβολο καταπίεσης των δούλων, ενώ η συμπεριφορά των ανθρώπων ελέγχεται από την τεχνολογία. Ακόμα και οι ομοφυλόφιλοι είναι πλέον υπό διωγμό καθώς η παρουσία τους διεγείρει διακρίσεις ανάμεσα στα φύλα. Αλλαξε και η γλώσσα αφού απαγορεύθηκε η χρήση του γένους. Διαβάζοντας το αναρωτήθηκα αν η πολιτική ορθότητα είναι η νέα εκδοχή του κομμουνισμού. Πρεσβεύει την ισότητα και την έλλειψη διακρίσεων, αλλά, εν τέλει, επιβάλλει αυταρχισμό και ισοπέδωση. Η απάντηση βρίσκεται στο μέλλον, δεν είναι ορατή στον δικό μας χρονικό ορίζοντα.
Αφήνοντας το βιβλίο, παρακολούθησα με μεγάλο ενδιαφέρον το συνέδριο του «Κύκλου Ιδεών», του Ευάγγελου Βενιζέλου, με θέμα την «Καμπύλη της Μεταπολίτευσης». Αξίζει να αναζητήσετε τα βίντεο και να μη χάσετε ούτε λέξη. Επρόκειτο για ένα πλέγμα ουσιαστικών συζητήσεων που ανέτρεξαν την περίοδο των τελευταίων πενήντα χρόνων, έχοντας στον πυρήνα τους το «τέλος της Μεταπολίτευσης». Είναι, φυσικά, μία τεχνητή, εντελώς υποκειμενική έννοια, κατασκευασμένη για να γεννάει συζητήσεις πάνω στις οινοποσίες των γενιών που έζησαν τις πρώτες δεκαετίες μετά την αποκατάσταση της Δημοκρατίας. Η Μεταπολίτευση ήταν σαν το Big Bang, δεν υπάρχει τέλος.
Εχοντας, λοιπόν, το βιβλίο του Χειμωνά δίπλα στην οθόνη του υπολογιστή, απ’ όπου παρακολουθούσα τις εργασίες του συνεδρίου, το φανταστικό περιπλέχτηκε με το ιστορικό. Και γεννήθηκε ένα γοητευτικό ερώτημα το οποίο θα ήθελα να μοιραστώ μαζί σας. Ενας άνδρας, που γεννήθηκε το 1924, πέθανε από έμφραγμα τη μέρα που αποκαταστάθηκε η Δημοκρατία, τον Ιούλιο του 1974. Και με κάποιο μαγικό τρόπο επανέρχεται στη ζωή σήμερα. Βγαίνει από την αίθουσα ανάνηψης, κατεβαίνει τα σκαλιά προς την έξοδο, ο ήλιος του τρυπάει τα μάτια και η αφρικανική σκόνη γεμίζει τα ρουθούνια του. Πώς θα του φανεί ο κόσμος στον οποίο ήρθε; Θα μπορούσε, αλήθεια, να προσαρμοστεί και να επιβιώσει;
Το μέγεθος του σοκ που θα υποστεί θα αντιστοιχεί και στις αλλαγές πάνω στο σώμα της ελληνικής κοινωνίας και στην εικόνα του κόσμου τα τελευταία πενήντα χρόνια. Εξαρτάται βέβαια και από πού θα ξεκινήσει την περιήγηση του. Αν τον βγάλεις, ας πούμε, στην Κυψέλη, θα δει ότι τα κτίρια έμειναν ίδια, αλλά γέρασαν. Και όταν αρχίσει να παρατηρεί τους ανθρώπους ενδεχομένως να πάθει την πρώτη κρίση πανικού. Θα ρωτήσει τι απέγιναν οι Ελληνες, οι κομψές κυρίες της μεσοαστικής τάξης και οι θυρωροί στις πολυκατοικίες. Η τεχνολογία θα τον αφήσει με το στόμα ανοιχτό. Προσπαθήστε να του εξηγήσετε τι είναι αυτή η μικρή οθόνη που λειτουργεί και ως τηλέφωνο. Περιγράψτε του το internet και τα social media. Θα χρειαστούν ώρες και κόπος. Και όλα αυτά στο εσωτερικό ενός ηλεκτρικού αυτοκινήτου. Αν ταραχτεί, χώστε του στο στόμα ένα Xanax, πείτε του ότι είναι καραμέλα. Δείξτε του το ευρώ, εξηγώντας ότι έχουμε πλέον το ίδιο νόμισμα με τη Γερμανία και τη Γαλλία. Και μετά, βάλτε το χέρι τρυφερά γύρω από τους ώμους του και πείτε του ότι στις μέρες μας οι άνδρες ή οι γυναίκες παντρεύονται μεταξύ τους, τα παιδιά εκτός γάμου δεν θεωρούνται «μπάσταρδα», οι άνθρωποι έχουν το δικαίωμα να αυτοπροσδιορίζονται χωρίς φύλο ή να επιλέγουν την αποτέφρωση του σώματος τους μετά θάνατο -εν ζωή υπάρχει η πυρά των social media. Και αν ακόμα του έχει μείνει ανάσα, ενημερώστε τον για την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού και την ένταξη των πρώην κομμουνιστικών χωρών στο ΝΑΤΟ. Το πολύ να τον καθησυχάσετε λέγοντας του ότι το Κυπριακό και το Μεσανατολικό είναι περίπου όπως τα άφησε. Εχει νόημα, λοιπόν, να συζητάμε για το «τέλος της Μεταπολίτευσης»; Αφού δεν μιλάμε καν για τον ίδιο κόσμο, το ίδιο σύμπαν. Αν τώρα ο άνθρωπος μας σας ρωτήσει για τα πολιτικά, θα μάθει ότι κυβέρνηση ο Ανδρέας, μετά έκαναν κυβέρνηση οι κομμουνιστές με τους δεξιούς, φτάσαμε να κυβερνήσει τη χώρα η Αριστερά και τώρα έχουμε κυβέρνηση Μητσοτάκη. Το μόνο που θα καταφέρει να ψελίσει είναι ένα ερώτημα. «Μα, πόσο χρονών είναι σήμερα ο Μητσοτάκης;».
