Από την Ιερά Μονή των Αγίων Πατέρων τα πλοία στον Σαρωνικό φαίνονται σαν βάρκες σε παιδικό λουτρό. Το μοναστήρι βρίσκεται ψηλά, ακριβώς πάνω από το Πέραμα, εκεί που κάποτε ήταν η χωματερή του Σχιστού. Αν δεν ελευθερώσεις τη ματιά προς τη θάλασσα, θα την ταλαιπωρήσεις ανάμεσα σε τσιμέντο, εργοστάσια και διυλιστήρια. Όμως στο μοναστήρι δεν ανεβαίνεις για τη θέα, αλλά για τον Θεό. Και η ματιά θα μείνει είτε ταπεινή στο έδαφος, είτε θα φύγει παρακλητική προς τον ουρανό, ακολουθώντας τις προσευχές. Να, αυτό βλέπω. Ανθρώπους να προσεύχονται, ακούγοντας τον πανηγυρικό εσπερινό που βγαίνει από τα χείλη των ιερέων, δυναμώνει στα ηχεία, γεμίζει τον χώρο και φεύγει ως δέηση προς τον Κύριο. Μαζί της ταξιδεύει και μία έκκληση προς τον κάτοχο μίας Toyota Corolla που κλείνει το πάρκινγκ. Κανένας δεν ταράχτηκε. Και η Toyota Corolla του Θεού είναι. Λάθος. Η Toyota Corolla είναι ενός κυρίου που, όσο και αν επέλεξε τον ορθό δρόμο στη ζωή, διάλεξε το λάθος σημείο στο πάρκινγκ. Το πάρκινγκ φιλοξενεί περίπου δέκα πούλμαν και δεκάδες αυτοκίνητα. Τα σταυρουδάκια στους καθρέφτες πρέπει να είναι περισσότερα από τους σταυρούς στα μνήματα του Σχιστού, κάτω στο βάθος. Λογικό. Οι επιβάτες τους ανέβηκαν εκεί για την πανήγυρη της Ιεράς Μονής. Όμως, μεταξύ μας, λίγοι από αυτούς θα έμπαιναν στον κόπο και στο αυτοκίνητο αν δεν επρόκειτο να ακουμπήσουν τα χείλη και τις προσευχές τους επάνω στα σκεύη των ιερών λειψάνων που μεταφέρθηκαν για την περίσταση. Είναι η κάρα, η κεφαλή δηλαδή, του Αγίου Ευθυμίου, τεμάχιο του Τιμίου Ξύλου και λείψανα των Αγίων Ιωάννου του Χρυσοστόμου, Βασιλείου του Μεγάλου και Γεωργίου του Τροπαιοφόρου. Επίσης και ένα σκεύος με λείψανα αρκετών αγίων, ανάμεσα τους οι Χριστόφορος, Παντελεήμων, Νεκτάριος Αιγίνης. Ας αφήσουμε τους ανθρώπους να προσκυνήσουν. Η ουρά είναι μεγάλη και η αναμονή σιωπηρή.
Δεν μπορείτε να έχετε στην κατοχή σας ανθρώπινα μέλη, ακόμα και αν ο δότης τους είναι νεκρός-δεν το συζητώ για την περίπτωση που ο δότης βρίσκεται εν ζωή. Ασφαλώς ο νομοθέτης εξαιρεί την Εκκλησία και τις λατρευτικές της παραδόσεις. Η λατρεία των λειψάνων βρίσκεται στα θεμέλια της πίστεως, δίπλα στον Σταυρό του Κυρίου. Παρεμπιπτόντως, τρίχες από τα γένια και σταγόνες από το αίμα του Ιησού φυλάσσονται στην εκκλησία του Ευαγγελισμού στη Μόσχα. Η παράδοση δεν είναι, βέβαια, χριστιανική. Είναι απομεινάρι του αρχαίου κόσμου που ενσωματώθηκε στον χριστιανικό και επέπλευσε στη θάλασσα των αιώνων. Μερικές φορές σήκωσε και ολόκληρα κύματα. Μέχρι και τον Μεσαίωνα οι άνθρωποι έβγαζαν σπαθιά για ένα κομμάτι από το σώμα μάρτυρα ή αγίου. Πόλεις ολόκληρες έχουν συγκρουστεί για οστά ή αντικείμενα αγίων προσώπων. Έτσι, ενώ η Ευρώπη λάτρευε φτερά αγγέλων, αυγά του Αγίου Πνεύματος και οστά του όνου των Βαϊων, η ορθόδοξη Ανατολή ασκούσε τη ψυχή και την όσφρηση, ανακαλύπτοντας τάφους αγίων με άφθαρτα σώματα, ευωδιαστά από το μύρο που έσταξε η θεία χάρη. Η δε πατερική διδασκαλία είναι γενναιόδωρη απέναντι στις ανάγκες των πιστών. Ναι, τα σώματα των αγίων δύναται να τεμαχιστούν ως σκεύη ιερής ψυχής. Αλλά και η πίστη του ποιμνίου αρκείται στα ελάχιστα, σε ένα δάχτυλο, σε ένα αυτί, σε κάτι που ίσως και κανείς δεν θυμάται τι ήταν κάποτε, με αίμα στις φλέβες και οξυγόνο στα κύτταρα.
Πίσω στη Μονή των Αγίων Πατέρων, το μόνο που έχει αλλάξει είναι η θέση της Toyota Corolla. Oι πιστοί συνεχίζουν να προσκυνούν τα λείψανα, ενώ ταυτοχρόνως τελείται ο πανηγυρικός εσπερινός. Μερικοί τοποθετούν ένα πανάκι επάνω στο σκεύος για να πάρουν κάτι από τη χάρη του περιεχομένου. Άλλοι φωτογραφίζουν τα λείψανα, ενώ ένας κύριος βιντεοσκοπεί τα μέλη της οικογένειας του μπροστά στα ιερά σκεύη. Ουδείς ξενίζεται, άλλωστε πουθενά στις Γραφές δεν υπάρχει σχετική διδασκαλία για κάμερες και κινητά τηλέφωνα. Ούτως ή άλλως, η ποιμαντική μας παράδοση είναι συνήθως φιλική με τον φακό. Να, τα λείψανα μπήκαν στον περίβολο της Μονής με μία εντυπωσιακή πομπή ιερέων, συνοδευόμενη από νέους και νέες με παραδοσιακές ενδυμασίες. Εν συνεχεία η πομπή παρατάχθηκε με μέτωπο προς τους φωτογράφους, ενώ οι γηραιότεροι εκ των ποιμεναρχών, συνιστούσαν υπομονή προς τους πιστούς που έσπευδαν να ασπαστούν τα κειμήλια. Πρώτα έπρεπε να ολοκληρωθεί η φωτογράφηση. Διότι τα μάτια των πιστών θα πάρουν την εικόνα στη ψυχή τους. Όμως ο φακός, πρώτα ο Θεός, θα τη μεταφέρει στην αιωνιότητα. Για την ευρυθμία της εκδήλωσης, στο χώρο της Μονής βρίσκονται διασκορπισμένοι μυώδεις νέοι με μαύρα κουστούμια, γυαλιά ιδίου χρώματος και επίσης μαύρους ασυρμάτους. Αισθάνομαι ότι αν περάσω δίπλα από κάποιον, θα απλώσει το χέρι να μου ανοίξει πόρτα, ασχέτως αν βρισκόμαστε στον περίβολο της Μονής. Σε αυτές τις περιπτώσεις η κίνηση εκτελείται αντανακλαστικά.
Σε ένα άλλο μοναστήρι, στη Μονή Αγάθωνος Φθιώτιδας, πριν από μερικά χρόνια τα μέλη της αδελφότητας προχώρησαν σε εκταφή του μοναχού Βησσαρίωνα, για να διαπιστώσουν ότι το σώμα του δεν είχε υποστεί σημαντικές μεταθανάτιες αλλοιώσεις. Το τοποθέτησαν σε ειδική θήκη και το εξέθεσαν σε προσκύνημα. Ανταποκρίθηκαν χιλιάδες άνθρωποι από όλη τη χώρα, δημιουργώντας έναν τεράστιο αφορολόγητο τζίρο-το μοναδικό βεβαιωθέν θαύμα. Η αφθαρσία του νεκρού σώματος ή, τέλος πάντων, η έξοδος από την οδό της αποσύνθεσης είναι το πρώτο σοβαρό σημάδι που καθιστά το σκήνωμα αποδέκτη θρησκευτικής λατρείας. Συμπληρωματικά, αν το λείψανο ή το σημείο ταφής «αναβλύζουν μύρο», ο πιστός οφείλει να πέσει στα γόνατα. Η Εκκλησία διακρίνει τη θεία παρέμβαση. Η θεολόγος Κατερίνα Τσιλιλή εξηγεί: «Τα ιερά λείψανα, εκφράζουν τη βεβαιότητα των χριστιανών για την ελπίδα της Αναστάσεως και της αιώνιας ζωής. Αλλά αποτελούν και εμπειρία θεώσεως: τα λείψανα των Αγίων με τη Χάρη του Θεού παραμένουν άφθαρτα και συχνά ευωδιάζουν, προαναγγέλλοντας την ανάσταση των νεκρών και τη θεία μέθεξη. Η αφθαρσία τους, αποτελεί απόδειξη για τον άνθρωπο ότι ο θάνατος είναι κάτι το παροδικό και η ενότητα Θεού ανθρώπου και κόσμου είναι εφικτή.» Η κοσμική εκδοχή είναι ψυχρή σαν νεκροτομείο. Ρώτησα την ιατροδικαστή Ροζαλί Αθανασάκη τι άλλο, πλην μίας υπερφυσικής παρέμβασης, θα μπορούσε να ξορκίσει τη φθορά από ένα νεκρό σώμα: «Οι θερμοκρασίες κάτω των 15 βαθμών Κελσίου επιβραδύνουν την σήψη. Επίσης θερμοκρασίες άνω των 50 βαθμών οδηγούν στην λεγόμενη παραλλαγή της σήψης την μουμιοποίηση. Η στεγανή ταφή εμποδίζει την ανάπτυξη μικροβίων και εντόμων με αποτέλεσμα την καθυστέρηση ή ακόμα και την αναστολή της σήψης.» Θεωρητικά, αν είσαι ασεβής, δεν είναι δύσκολο να δημιουργήσεις ένα θαύμα. Περισσότερο θα δυσκολευτείς να επιλέξεις το μύρο.
Μόνο ο Θεός γνωρίζει πόσα λείψανα βρίσκονται στον ελλαδικό χώρο. Φοβούμαι δε ότι για αρκετά μόνο ο ίδιος δύναται να αποφανθεί ως προς την αυθεντικότητά τους. Ασφαλώς δεν έχει τόση σημασία αν εντός του σκεύους βρίσκεται το αυτί του προσφιλούς αγίου, όταν εντός της ψυχής καίει η φλόγα της πίστεως. Όμως για καλό και για κακό οι Μητροπόλεις εκδίδουν σχετικά πιστοποιητικά που συνοδεύουν το λείψανο όταν ταξιδεύει ανά τη χώρα ή και στο εξωτερικό για να καταπραΰνει τις ψυχές και να ανακουφίσει το παγκάρι. Κάθε νεόδμητος ναός θα οργανώσει την επίσκεψη ιερών λειψάνων προκειμένου να συγκεντρωθούν χρήματα για την ολοκλήρωση του. Αν δεν βάλει ο Θεός το χέρι του, θα το βάλει ο άγιος ή, έστω, ένα τμήμα του. Βεβαίως δεν έχουν όλα τα λείψανα την ίδια ελκυστικότητα προς το ποίμνιο. Υπάρχουν άγιοι δημοφιλείς, όπως ο Σπυρίδωνας, το χέρι του οποίου γίνεται συνήθως δεκτό από τη φιλαρμονική του Δήμου που το υποδέχεται. Υπάρχουν και άγιοι εξειδικευμένοι στην αποδοχή συγκεκριμένων παρακλήσεων. Υπάρχουν, γενικώς, πολλοί άγιοι. Ακόμα και αν δεν τους γνωρίζετε εσείς, σας ξέρουν εκείνοι. Και αυτό είναι που έχει σημασία.
Στο μεταξύ στη Μονή των Αγίων Πατέρων ο πανηγυρικός εσπερινός καλύπτει τον ήχο των κερμάτων στο παγκάρι ή στο ταμείο του καταστήματος που, δίπλα στα λείψανα, διαθέτει εικονίσματα, κομποσκοίνια και φιάλες για αγιασμό. Άνθρωποι ανηφορίζουν συνεχώς στο μοναστήρι για να ασπαστούν εικόνες και λείψανα. Άλλοι έχουν στο βλέμμα πίστη και άλλοι απελπισία-δεν ξέρω τι από τα δύο είναι ισχυρότερο και σε φέρνει πιο κοντά στο Θεό. Παίρνω ένα φυλλάδιο. Αναφέρει τους αγίους που θα απεικονίζονται στην αγιογράφηση του ναού. Ποιος να ήταν ο Όσιος Ισίδωρος ο Πηλουσιώτης; Τι να έγραψε ο Όσιος Κοσμάς ο ποιητής; Τι σχέση έχουν η ζωή και ο θάνατος μου με όλα αυτά; Δεν έχει σημασία. Το λιβάνι σου δίνει όλες τις απαντήσεις ή καταργεί όλες τις ερωτήσεις.
Δημοσιεύθηκε στο Περιοδικό Κάπα της Καθημερινής
