H έκφραση «ούτε στην Αφρική δεν γίνονται αυτά» συνήθως χρησιμοποιείται για να προσδώσει σαρκαστικό χαρακτήρα στην περιγραφή στοιχείων της παθογένειας μας. Στην πραγματικότητα είναι μία διατύπωση που αδικεί την αλήθεια, συχνά δε και αφρικανικές χώρες. Είναι, πράγματι, σημεία στη δημόσια σφαίρα όπου η ελληνική ιδιαιτερότητα επιβεβαιώνει τον ρόλο της χώρας μας ως ο «δεύτερος κόσμος», δηλαδή το περιβάλλον που βρίσκεται ανάμεσα στον τρίτο κόσμο και στην προηγμένη Δύση.
Υπάρχει μία, σχεδόν, τεχνική έκφραση για τις χώρες που έχουν πέσει στα γόνατα. Failed State σημαίνει, αρχικά, αυτό που διαβάζετε: «Αποτυχημένο Κράτος». Σύμφωνα με την εξειδίκευση του όρου, ένα κράτος δύναται να χαρακτηριστεί ως αποτυχημένο, όταν:
Δεν ελέγχει πλήρως την επικράτεια του και το μονοπώλιο άσκησης βίας εντός αυτής.
Η νόμιμη αρχή εξουσίας εκδηλώνει αδυναμία στη λήψη αποφάσεων.
Υπάρχει αδυναμία στην παροχή δημοσίων υπηρεσιών.
Αδυνατεί να συνεργαστεί με άλλα κράτη και να λειτουργήσει ως μέλος της διεθνούς κοινότητας.
Είναι η Ελλάδα Failed State; Ασφαλώς και δεν είναι, υπό τον αυστηρό προσδιορισμό του όρου. Ομως αν μπεις σε αυτήν την κουβέντα, γρήγορα διαπιστώνεις πώς έχεις κάτι να πεις για κάθε κριτήριο που οδηγεί σε ένα Αποτυχημένο Κράτος. Κοινώς στέκεσαι σαν τον γιατρό που μπορεί να αποκλείει τη σοβαρή ασθένεια, ωστόσο διακρίνει την εκδήλωση των συμπτωμάτων σε χαμηλή ένταση. Να, δείτε.
Το ελληνικό κράτος ελέγχει την επικράτεια του και, φυσικά, διατηρεί το μονοπώλιο της βίας. Ναι, αλλά η Ελλάδα είναι πλέον μία χώρα με διάτρητα σύνορα. Ο έλεγχος της επικράτειας παραμένει ισχυρός, αλλά πλήττεται καθημερινά.
Χωλαίνει η νόμιμη αρχή εξουσίας στη λήψη αποφάσεων; Η Ελλάδα είναι μία χώρα όπου, ναι, η νόμιμη εξουσία έχει θεσμούς και μηχανισμούς για τη λήψη αποφάσεων. Τι γίνεται, όμως, στην εφαρμογή τους; Ο κοινός μας δρόμος είναι στρωμένος από ταφόπλακες νόμων και αποφάσεων που δεν εφαρμόστηκαν ποτέ. Μα, ποτέ.
Υπάρχει στην Ελλάδα αδυναμία στην παροχή δημοσίων υπηρεσιών; Εσείς τι λέτε; Δεν υπάρχει; Εννοείται ότι δεν εκδηλώνεται με την πλήρη απουσία τους. Αποτυπώνεται στην υστέρηση τους. Οταν, για παράδειγμα, λείπουν φάρμακα από τα νοσοκομεία, τότε, για τα μέτρα του δυτικού κόσμου, υφίσταται αδυναμία στην παροχή μίας βασικής δημόσιας υπηρεσίας.
Αδυνατεί η Ελλάδα να συνεργαστεί με άλλα κράτη και να λειτουργήσει ως μέλος της διεθνούς κοινότητας; Οχι, αλλά σταδιακά οι σχέσεις της, ειδικά με εταίρους, επιβαρύνονται από ένα πλαίσιο αγκυλώσεων. Η χώρα θεωρείται και γίνεται «μαύρο πρόβατο», αναξιόπιστος εταίρος, μόνιμο πρόβλημα.
Συμφωνούμε, ο προσδιορισμός του Failed State είναι ευάλωτος ως προς την ακρίβεια και την αξιοπιστία του. Και είναι τόσο ελαστικός, που αν θέλεις τον τραβάς και σκεπάζεις δεκάδες χώρες, ακόμα και προηγμένες. Ομως στην περίπτωση μας, η επαλήθευση του δεν γίνεται μόνο μέσα από τεχνικές περιγραφές. Γίνεται και στην αίσθηση που προκαλεί η χώρα. Στην πίκρα και στην οργή των ανθρώπων της, στη δυσθυμία των εταίρων της, στην απουσία οράματος και προοπτικής. Για τους Ελληνες το Failed State είναι πρωτίστως συναισθηματικός όρος. Για όλους τους άλλους αρχίζει και γίνεται πειστική περιγραφή.
