Η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται σε φάση μαλλιοτραβήγματος με τις εταιρείες παρασκευής των εμβολίων. Και όπου δεν ακούγονται καταγγελίες για αθέτηση των συμφωνηθέντων, ακούγεται γκρίνια. Τώρα η γραφειοκρατία των Βρυξελλών δείχνει τα δόντια της, αλλά κάτι τέτοιο μάλλον δεν πρόκειται να εξαλείψει τις καθυστερήσεις. Ας πρόσεχαν τι έκαναν στη διαπραγμάτευση και τι συμφωνίες υπέγραψαν ή, ακόμα χειρότερα, δεν υπέγραψαν.
Το Βόρειο Ημισφαίριο, για την ακρίβεια το δυτικό κομμάτι του, έχει επενδύσει πάνω στα εμβόλια την κανονικότητα του καλοκαιριού. Αν το πρόγραμμα εμβολιασμού δεν κυλήσει βάσει σχεδιασμού, τότε και η τουριστική βιομηχανία θα παραμείνει στα γόνατα και πάει λέγοντας. Η παγκόσμια οικονομία, λοιπόν, η κανονική ζωή και η αποκατάσταση των ρυθμών της, εξαρτώνται από τα εμβόλια. Ζούμε μία ιστορική στιγμή κατά την οποία ένα μεγάλο κομμάτι του πλανήτη εξαρτάται πλήρως από μερικές ιδιωτικές εταιρείες που είναι μετρημένες στα δάχτυλα. Τα κράτη μπορεί να διαθέτουν αστείρευτη δύναμη, άπειρο χρήμα και θεσμικό οπλοστάσιο. Όμως το κλειδί για την έξοδο από την κρίση βρίσκεται στα χέρια λίγων πολυεθνικών του φαρμάκου. Έχει, αλήθεια, συμβεί κάτι τέτοιο στο παρελθόν; Μόνο σε μικρές κλίμακες.
Εντάξει, είναι γνωστό ότι ο πλανήτης λειτουργεί, κινείται και αναπνέει πάνω σε πλατφόρμες πολυεθνικών κολοσσών. Ελέγχουν τα δίκτυα της επικοινωνίας και αυτό είναι αρκετό -φανταστείτε μόνο τη ζωή σας χωρίς Internet ή χωρίς Google. Όμως για πρώτη φορά το βασικό και κύριο αγαθό, η Υγεία, συναρτάται τόσο άμεσα από συγκεκριμένες εταιρείες και διοικητικά συμβούλια που συνεδριάζουν πάνω από τα σύννεφα. Και αν σε πολλές περιπτώσεις, όπως ας πούμε τα δίκτυα ή οι μεταφορές, τα κράτη μπορούν να «επιτάξουν» και να ασκήσουν άμεσο έλεγχο σε δραστηριότητες, με την επιστημονική έρευνα τα πράγματα είναι εντελώς διαφορετικά. Η επιστημονική γνώση και η τεχνολογία δεν είναι αντικείμενα που επιδέχονται κρατικό έλεγχο και παρέμβαση. Σε ένα ακραίο σενάριο το κράτος επιτάσσει εργαστήρια και παρασκευαστήρια, αλλά δεν μπορεί να δεσμεύσει και την τεχνογνωσία πίσω από αυτά. Διαθέτει, βέβαια, εργαλεία πίεσης. Ρήτρες, ελεγκτικούς μηχανισμούς και πρόστιμα. Όμως δεν μπορεί να αναλάβει τον πλήρη έλεγχο.
Αυτές τις ημέρες στον δυτικό Τύπο γράφονται πολλά άρθρα πάνω στο θέμα με έναν ευρύτερο προβληματισμό που αναρωτιέται αν κάτι πρέπει να αλλάξει, αν υπάρχει τρόπος για να ισχυροποιηθούν τα παρεμβατικά εργαλεία των κρατών σε περιόδους κρίσης. Και με δυσθυμία παρατηρείται ότι το σύστημα του αχαλίνωτου καπιταλισμού θέτει, κατά κάποιον τρόπο, τους λαούς σε ομηρία από τις πολυεθνικές. Από την άλλη, όμως, είναι το ίδιο σύστημα που έχει οδηγήσει τις επιστημονικές επιδόσεις σε αδιανόητα επίπεδα. Είχαμε εμβόλιο μέσα σε λιγότερο από δέκα μήνες και χτυπάμε το πόδι με ανυπομονησία στο πάτωμα επειδή καθυστερούν οι παραδόσεις.
Πώς θα εξελιχθεί αυτή η συνθήκη στο μέλλον; Το βλέπουμε ήδη να συμβαίνει. Οι πολυεθνικές που ελέγχουν κρίσιμους τομείς γιγαντώνονται σε τέτοιο βαθμό ώστε σταδιακά μπορούν και κοιτάζουν στα μάτια τα κράτη. Στο μέλλον δε, ίσως δημιουργήσουν τόσο μεγάλα οικοσυστήματα, ενδεχομένως και με δικά τους νομίσματα, που θα αποκτήσουν κρατική υπόσταση ακόμα και χωρίς να το δηλώνουν ή να το διεκδικούν. Οχι, ο κόσμος δεν τους ανήκει. Όμως αποκτούν όλο και μεγαλύτερο μερίδιο σε αυτόν.
