Η ταινία «Airplane», παραγωγής 1980, προβλήθηκε στην πατρίδα μας υπό τον τίτλο «Μια τρελή, τρελή πτήση». Με σινεφίλ όρους πρόκειται για σάχλα. Ομως σχεδόν μισό αιώνα μετά την προβολή της παραμένει ξεκαρδιστική, τουλάχιστον για όσους έχουμε αισθητική χιούμορ που εκπαιδεύτηκε στα μέτρα της εποχής. Την είδα πριν από λίγες μέρες. Και για άλλη μια φορά, σε κάποιες σκηνές, είχα σπασμούς από τα γέλια. Μέχρι που κατάλαβα ότι ένας από τους λόγους για τους οποίους γελάω είναι τα «απαγορευμένα» σημεία της ταινίας. Πρόκειται για ατάκες ή για ολόκληρες σκηνές που στις μέρες μας δεν θα τις αναλάμβανε σκηνοθέτης, αλλά εισαγγελέας. Ακραία σεξιστικές φράσεις, αστεία με υπονοούμενα παιδοφιλίας, κακοποίηση ενός άρρωστου κοριτσιού, κάπνισμα και χρήση ναρκωτικών. Μία ταινία που δεν θα μπορούσε να γυριστεί σήμερα. Και αν τη γύριζαν, τότε στις αίθουσες προβολής θα έπρεπε να σκουπίζουν τα αβγά και τις ντομάτες από το κινηματογραφικό πανί.
Βέβαια τώρα που το σκέφτομαι, ανακαλύπτω μία ωραία ιδέα για μπίζνα. Πώς ήταν παλαιά οι κινηματογράφοι που έπαιζαν πορνό; Τώρα πρέπει να ανοίξουν αίθουσες για ταινίες που ελέγχονται από την πολιτική ορθότητα. Κάποτε τα περιθωριακά σινεμά έπαιζαν καράτε και τσόντα. Στο προσεχές μέλλον θα παίζουν ένα έργο μη πολιτικά ορθό και ένα σεξιστικό. Οι πιο «σκληρές» αίθουσες, εκεί κάτω στην Ομόνοια, θα διαφημίζουν δύο έργα σεξιστικά. Τα ρατσιστικά θα παίζουν σε μεταμεσονύχτιες προβολές, διακριτικά, με τσιλιαδόρο, μην εμφανιστούν δικαιωματιστές με τη συνδρομή της Αστυνομίας. Εντάξει, στην πατρίδα μας μπορεί να αργήσει κάπως η εφαρμογή της ιδέας καθώς οι ταινίες του παλιού ελληνικού κινηματογράφου επιδεικνύουν εξαιρετική αντοχή στην τηλεοπτική τους δοκιμασία. Διότι, εδώ που τα λέμε, είναι εξαιρετικά δύσκολο να βρεις θέαμα πιο σεξιστικό και ταξικά ρατσιστικό από τον παλιό ελληνικό κινηματογράφο. Σε εκείνο το σύμπαν η γυναίκα είναι συνήθως κατώτερη του ανδρός, ψάχνει γαμπρό για να μη μείνει στο ράφι, ενίοτε θα καλοδεχθεί κανένα χαστούκι, ενώ άπαντες κατεβάζουν, με ταπεινότητα, το βλέμμα μπροστά στον πλούτο και στην εξουσία. Τώρα όλα αυτά είναι για πέταμα. Η αξία των περισσοτέρων ταινιών είναι συναισθηματική, όχι κινηματογραφική. Τα φιλμ συντηρούνται στη ζωή επειδή ακόμα βρίσκονται κοντά μας οι γενιές που μεγάλωσαν με αυτά.
Αλλά εντάξει, τα φιλμ μπαινοβγαίνουν στην ταινιοθήκη, δεν παθαίνουν τίποτα. Το πολύ, αν είναι αμερικανικά, να προστεθεί μία υπενθύμιση που παραπέμπει στα δεδομένα και στις συνθήκες της εποχής κατά την οποία γυρίστηκαν. Το ερώτημα είναι τι συμβαίνει μέσα στα δικά μας μυαλά. Εννοείται ότι το αίτημα της πολιτικής ορθότητας μεταφέρει περισσότερα θετικά παρά αρνητικά στοιχεία. Είναι αντικειμενική η ανάγκη, για λόγους κοινωνικής συνοχής, διαγραφής κωδίκων και συμβόλων του παλιού κόσμου. Ομως ξέρετε, ανήκω σε μια γενιά, όπως και πολλοί από σας, που όχι μόνο κλήθηκε να αναθεωρήσει την αισθητική και τη σκέψη της, αλλά πλέον διατηρεί και μία ενοχική σχέση με το παρελθόν της. Θυμηθείτε, εσείς οι μεγαλύτεροι, τα αστεία με τα οποία γελούσατε στη νιότη σας. Τα περισσότερα είναι για να ντρέπεστε σήμερα. Γυρίστε αρκετά πίσω στον χρόνο και θα χρεώσετε στον εαυτό σας σκέψεις, λόγια και συμπεριφορές που σήμερα θα ήταν κοινωνικά κατακριτέες ή και αντικείμενα καταγγελίας.
Και όμως. Οι περισσότεροι άνθρωποι που σήμερα βρίσκονται από τη μέση ηλικία και πάνω έχουν κάνει μία εξελικτική υπέρβαση την οποία σπανίως αναγνωρίζουμε. Οχι όλοι βέβαια, όμως το να αποκηρύσσεις τα παλιά σου αστεία είναι πολύ κοντά στο να σχεδιάζεις τον ιδεολογικό σου χάρτη από την αρχή. Οπως και το να αναθεωρείς τις αντιλήψεις σου περί ηθών, είναι κάτι εξίσου σημαντικό που όμως θεωρείται αυτονόητο και δεν τυγχάνει ανάλογης επιδοκιμασίας. Συζητάμε για τις αλλαγές που έφερναν οι καιροί, αλλά παραβλέπουμε την προσπάθεια εκείνων που ξέπλυναν τα μυαλά τους από τους αναχρονισμούς, τα καθάρισαν από τους λεκέδες ενός παρελθόντος που σήμερα δαιμονοποιείται -όχι αδίκως. Σήμερα το να γελάσεις με κάτι βαθιά σεξιστικό ή ρατσιστικό, στοιχειοθετεί μία ένοχη απόλαυση. Και έτσι έρχεται η ντροπή για να σε τιμωρήσει. Ομως συνάμα, δεν υπάρχουν καλύτερα αστεία από εκείνα που σαρκάζουν την πολιτική ορθότητα. Γιατί το χιούμορ πάντα έβρισκε τρόπο να κάνει αντίσταση.
