Πρώτη φορά άκουσα για τον Παϊσιο στα ‘80ς, από τον θεολόγο στο σχολείο. Ελεγε πώς στο Αγιον Ορος ζει ένας μοναχός που συνομιλεί με τα ζώα. «Βάζει χυλό σε ένα πήλινο πιάτο και να φωνάζει το φίδι με τον κοκκινολαίμη για να φάνε.» Οι δύο κολλητοί μου, κοινά ρεμάλια, άρχισαν να κοροϊδεύουν την ιστορία. Εγώ κρατήθηκα, είπα να τη ψάξω λίγο παραπάνω.
Διαπίστωσα, λοιπόν, ότι η μισή Θεσσαλονίκη είχε ακούσει μία ιστορία για τον γέροντα που διατηρούσε καλές σχέσεις με τα ζώα. Η αφήγηση υιοθετούσε διαφορετικές εκδοχές: πότε ο γέροντας έβαζε γάλα σε φλυτζάνια για να πιούν τα φίδια, πότε τάιζε τα πουλιά και πότε έπαιρνε τους λύκους στο κελί και τους έστελνε πίσω γατάκια. Γνωστή ήταν επίσης η σχέση του με μία αρκούδα. Συναντήθηκαν, λέει, σε μία διασταύρωση και ο ένας έδινε προτεραιότητα στον άλλον, μέχρι που η αρκούδα πήρε τον γέροντα από το χέρι και του έκανε νόημα να περάσει. Η ίδια αρκούδα έβγαινε στην κορύφωση των αφηγήσεων για τον γέροντα. Της είχε πει, λένε, να μην εμφανίζεται όταν είχε κόσμο στο μοναστήρι, αλλά εκείνη ήταν μερικές φορές αδιάκριτη και προκαλούσε πανικό, προφανώς μέχρι ο γέροντας να κάνει τις συστάσεις.
Από τα μέσα της δεκαετίας του ’80 και μετά ο γέροντας δεν είναι απλώς γνωστός στην κοινωνία της Θεσσαλονίκης. Είναι τάση, trend όπως θα λέγαμε σήμερα. Εύποροι και γνωστοί κύριοι της τοπικής κοινωνίας επισκέπτονται το Αγιον Ορος και επιστρέφουν μιλώντας για έναν άνθρωπο που συμπληρώνει όλα τα κουτάκια στην checklist της αγιότητας. Του αποδίδουν υπερφυσικές δυνάμεις, προφητικό χάρισμα, αυξημένο πολιτικό αισθητήριο, γαστρονομική κατάρτιση και ιατρικές γνώσεις. Όμως αλήθεια, τι άνθρωπος ήταν αυτός που γεννήθηκε, ως Αρσένιος, το 1924 στην Καππαδοκία, ήρθε πρόσφυγας στην Ελλάδα και ακολούθησε το ασκητικό σχήμα; Μην τα μεταφέρω εγώ, ας διαβάσουμε αποσπάσματα από το βιβλίο «Γέροντας Παϊσιος, ο ασυρματιστής του Θεού και του Στρατού» που συνέγραψε ο συνταγματάρχης Δημήτρης Καραϊσκος και τύπωσε το Γενικό Επιτελείο Στρατού. Εκεί μπορείτε να διαβάσετε πλήρες βιογραφικό του Παϊσιου περιγραφές για τη σχέση του με τα ζώα και τα θαύματα που του αποδίδονται. (Κατεβάστε το βιβλίο σε μορφή pdf)
Ο γέροντας, κατά την αφήγηση του, είχε προσωπική επαφή με τον Ιησού. Πρώτη φορά τον είδε στα 15 του: «παρουσιάσθηκε ὁ ίδιος ὁ Χριστός μέσα σέ άφθονο φως. Φαινόταν από την μέση και πάνω. Με κοίταξε με πολλή αγάπη και μού είπε: «Εγώ είμαι η ανάσταση και η ζωή. Τα λόγια αυτά ήταν γραμμένα και στο Ευαγγέλιο που κρατούσε ανοικτό στο αριστερό χέρι Του».
Στον εμφύλιο τον συνέλαβαν κομμουνιστές. «Τον έκλεισαν σε ένα δωμάτιο μόνο του και ύστερα έβαλαν δύο αντάρτισσες σχεδόν γυμνές. Προσευχήθηκε έντονα επικαλούμενος την Παναγία και αμέσως ένιωσε «δύναμιν εξ ύψους», που τον ενίσχυσε και τις έβλεπε με απάθεια σαν αδελφές του, όπως ο Αδάμ την Εύα στον παράδεισο. Τίς μίλησε με τρόπο καλό. Εκείνες ήρθαν σέ συναίσθηση, ντράπηκαν και έφυγαν κλαίγοντας.» Ομοίως ο άγιος δοκιμάστηκε και άλλες φορές στον εμφύλιο, πλην όμως, όπως συνάγεται από τις αφηγήσεις του, ο Κύριος δεν ήταν με τους κομμουνιστές. Λογικό, ούτε αυτοί ήταν μαζί Του. Εχουμε, λοιπόν, έναν άνδρα με άγνωστο επίπεδο εκπαίδευσης, ο οποίος έχει διωχθεί από τους Τούρκους, ενώ στον εμφύλιο υπηρέτησε στον τακτικό στρατό. Αμέσως μετά τη λήξη του εμφυλίου ακολούθησε τον μοναχισμό.
Γενικώς, όσον αφορά την άμεση επαφή με το θείο, ο γέροντας ισχυρίστηκε ότι:
Η Παναγία του έδωσε, προσωπικώς, ψωμί και σταφύλι.
Διεσώθη από πτώση σε γκρεμό όταν βούτηξε να πιάσει λειψανοθήκη.
Απέσπασε τον σεβασμό του διαβόλου. «Παϊσιε ούτε ο Χριστός δεν μου έχει δώσει τέτοια απάντηση».
Παρέλαβε από άγγελο καλαθάκι με φρούτα.
Τον επισκέφθηκε η Αγία Ευφημία, συνοδευόμενη από τον Ευαγγελιστή Λουκά, ο οποίος, όμως, δεν έμεινε.
Είδε τον Ιησού προφίλ από απόσταση έξι μέτρων.
Με το βλέμμα του διέλυσε ένα σωρό από πέτρες σε διαγωνισμό πνευματικής δύναμης με τον Γιωργάκη που ήταν από τριών ετών σε μοναστήρι στο Θιβέτ και ήξερε γιόγκα και μαγεία.
Οταν είχε εντερικά προβλήματα ο Θεός του έστειλε ένα ψάρι που το μετέφερε αετός.
Τον επισκέφθηκε ο Αγιος Βλάσσιος από τα Σκλάβαινα.
Είδε την Παναγία που του είπε ότι θα γίνουν πολλά στον κόσμο.
Εδώ είμαστε. Και σταματάμε. Διότι εδώ βγαίνει μεροκάματο. Υπάρχει ένα βιβλίο, πάλι στρατιωτικού, του Επισμηναγού ε.α. Νικολάου Ζουρνατζόγλου με τίτλο «Γέροντας Παΐσιος ο Αγιορείτης, 1924 – 1994». Στο βιβλίο αυτό περιλαμβάνονται οι περίφημες προφητείες του γέροντα για τη διάλυση της Τουρκίας, την «ανάκτηση» της Πόλης από την Ελλάδα με τη συνδρομή του ξανθού γένους. Την Πόλη θα μας τη δώσουν… Θα γίνει πόλεμος μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας. Στην αρχή, οι Τούρκοι θα νομίσουν ότι νικάνε, αλλά αυτό θα είναι η καταστροφή τους. Οι Ρώσοι, τελικά, θα νικήσουν και θα πέσει η Πόλη στα χέρια τους. Μετά θα την πάρουμε εμείς… Θα αναγκασθούν να μας τη δώσουν…»
Παρεμπιπτόντως, αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο το Οικουμενικό Πατριαρχείο καθυστερούσε την αγιοποίηση του Παϊσιου. Αν μη τι άλλο, ήταν αμήχανο, ως ιδιαίτερα δύσκολο για τον Πατριάρχη να ανακηρύξει άγιο έναν δηλωμένο εχθρό της Τουρκίας. Ωστόσο η άσκηση πολύπλευρης πίεσης από παραθρησκευτικές οργανώσεις της Ελλάδας και των Νέων Χωρών, υποχρέωσε το Φανάρι να προβεί στην αγιοποίηση.
Τι έχει συμβεί, λοιπόν, με τον Παϊσιο; Πώς ένας ταπεινός, καθόλα καλός άνθρωπος, ένας μοναχός με… βιωματικές αναφορές για τη σχέση του με το θείο, βαθιά συντηρητικός, εθνικιστής και μισαλλόδοξος, αναδεικνύεται σε εμβληματική μορφή; Πώς γίνεται να διατίθενται δεκάδες εκδόσεις με τον λόγο, τις προφητείες, τις συνταγές μαγειρικής, τις συμβουλές και τα γιατροσόφια του αγίου; Είναι να απορείς πώς δεν κυκλοφορούν και τα προγνωστικά του για το στοίχημα. Τι έχει συμβεί και στον τάφο του σχηματίζονται ουρές πιστών; Γιατί είναι ο δημοφιλέστερος άγιος εντός των ταξί; Πέρσι κάπου εμφανίστηκε η παντόφλα του. Φέτος τα γυαλιά του.
Εχω την αίσθηση ότι το φαινόμενο του Παϊσιου αποδίδεται σε μεγάλο βαθμό στις εκπομπές του Δημοσθένη Λιακόπουλου που τον παρέλαβαν δημοφιλή γέροντα και τον παρέδωσαν στο πανελλήνιο ως προφήτη της εθνικής λύτρωσης. Σε αυτό βοήθησε και κάτι εξαιρετικά βολικό: ο Παϊσιος πέθανε το 1994. Μπορείς να του αποδόσεις μέχρι και ποσοστά δημοσκοπήσεων, δεν πρόκειται να σε διαψεύσει. Πιθανότατα αν ήξερε πώς θα χρησιμοποιηθεί το όνομα του, θα δυσφορούσε, όπως κάνει τώρα και η οικογένεια του. Ο Παϊσιος δεν λατρεύεται. Χρησιμοποιείται. Γίνεται αντικείμενο εμπορίου.
Το 2014 επισκέφθηκα τα γραφεία της Ελεύθερης Ωρας και συνομίλησα με τους ανθρώπους που βγάζουν την εφημερίδα –στα περισσότερα πρωτοσέλιδα της υπάρχει ο Παϊσιος. Εκεί γνώρισα τον Ησαϊα Κωνσταντινίδη, δημοσιογράφο και συγγραφέα. Ο Ησαϊας ισχυρίζεται ότι κανένας δεν γνωρίζει τον Παϊσιο όσο ο ίδιος. Τον ρώτησα αν είχαν συναντηθεί. Δεν έχουν συναντηθεί ποτέ. «Κυκλοφορούν πολλά βιβλία για τον γέροντα γεμάτα βλακείες. Μόνο το δικό μου έχει την έγκριση της Εκκλησίας.». Τον ρώτησα για την πιο συγκλονιστική προφητεία του γέροντα. «Θα ζήσετε την κατάρρευση της μεταπολίτευσης.». Αυτό το έχω πει και εγώ, παρατήρησα με θράσος, είναι η αλήθεια. «Ο γέροντας το είπε στα τέλη της δεκαετίας του ’80, όταν ο δικομματισμός είχε 80%». Πρόσθεσε ότι ακόμα και η CIA έχει ασχοληθεί με τις προφητείες του Παΐσιου. Μπορεί κανείς να το επιβεβαιώσει ή να το διαψεύσει αυτό; Δεν μπορεί.
Ο Παϊσιος, λοιπόν, τα έχει όλα σε μία εποχή που η επιστροφή προς την παράδοση προβάλλεται ως λυτρωτική καταφυγή για ένα μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού. Είναι το πρόσωπο που όχι απλώς νομιμοποιεί, αλλά αγιοποιεί την εθνική εσωστρέφεια και τη μισαλλοδοξία, ενώ ταυτοχρόνως χορηγεί ελπίδα για σωτηρία χωρίς προσπάθεια –για την προσπάθεια υπάρχουν οι Ρώσοι. Το φαινόμενο αναπαράγεται διογκούμενο από την καθημερινή τηλεοπτική προβολή των εκδόσεων που φέρουν το όνομά του. Και λες ότι, εντάξει, είναι αναμενόμενο να υπάρχει μεγάλη διείσδυση στα λιγότερο μορφωμένα πληθυσμιακά στρώματα. Ελα όμως που συχνά-πυκνά πετυχαίνεις ανθρώπους με μόρφωση και ενδιαφέρουσα κοινωνική θέση να κυκλοφορούν με τον Παϊσιο στον κόρφο ή στο αυτοκίνητο –ως εικόνισμα εννοώ, μην παρεξηγηθώ.
Η σελίδα του αγίου στο facebook ακολουθείται από 138.000 ανθρώπους-η φωτογραφία εξωφύλλου είναι το πρόσωπο του Παϊσιου νεκρού. Εκεί μάλιστα βλέπουμε απόσπασμα από εκπομπή στο κανάλι της Βουλής με αναφορές στις προφητείες του αγίου. Οι δημοσιεύσεις γίνονται από λογαριασμό που λέγεται «Γέροντας Παϊσιος». Πρόκειται για μικρές αφηγήσεις περιστατικών που πάντα τελειώνουν με ένα απόφθεγμα το οποίο επιβεβαιώνει την, λαϊκής χροιάς, σοφία του αγίου. Με την ευκαιρια, θυμηιείτε την περίπτωση του Αγιου Παστίτσιου, όταν ο δημιουργός σατυρικής σελίδες συνελήφθη από τη Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος. Δεν θα μπορούσε να γίνει αλλιώς. Η πλαισίωση από το ορθόδοξο σχήμα καθιστά άτολμη ως και απαγορευτική την καταγγελία. Διότι από ένα σημείο και μετά η λογική τρώει ξύλο στα σχοινιά. «Και που ξέρεις εσύ ότι ο γέροντας δεν έβλεπε τον Χριστό; Δηλαδή αποκλείεις στο μέλλον να μας δώσουν οι Ρώσοι την Πόλη;» Και εσύ πέφτεις στα γόνατα, κάνεις τον σταυρό σου και όλοι δοξάζουν τον άγιο που φύτεψε πίστη στο άγονο μυαλό σου.
