Τα μέτρα κατά του σχολικού εκφοβισμού είναι σωστά. Απλώς είναι αστυνομικά. Αρχίζουν και τελειώνουν μέσα και έξω από την πόρτα του σχολείου. Απαραίτητα. Αλλά δεν λύνουν το πρόβλημα στην πλατεία και στη γειτονιά. Δεν παρεμβαίνουν στον πυρήνα του προβλήματος, αντιμετωπίζουν κάποιες από τις συνέπειες εκεί που η οργανωμένη πολιτεία μπορεί να έχει άμεσο έλεγχο.
Τα καθημερινά περιστατικά δείχνουν αύξηση της νεανικής παραβατικότητας και ένταση της βίαιης συμπεριφοράς. Τα τελευταία χρόνια καταγράφονται περίπου 5.000 περιστατικά ετησίως. Παλαιότερα η νεανική παραβατικότητα είχε να κάνει κυρίως με τροχαία. Επαιρναν το αυτοκίνητο του πατέρα τους, προκαλώντας δυστυχήματα, ή η Αστυνομία τους «τσιμπούσε» επειδή οδηγούσαν χωρίς άδεια.
Τα πρόσφατα στοιχεία προσθέτουν σοβαρές παραβάσεις. Βιαιοπραγία, επιθέσεις σεξουαλικού χαρακτήρα, ναρκωτικά, κατοχή όπλων. Επίσης, ειδικά στις λαϊκές γειτονιές, η σύσταση «συμμοριών» περιλαμβάνεται στις τάσεις της εποχής που ενισχύονται σε μεγάλο βαθμό από την κουλτούρα μουσικών ρευμάτων με βίαια χαρακτηριστικά.
Ωστόσο, παρά την έκρηξη των κρουσμάτων βίας, η νεανική παραβατικότητα στην Ελλάδα παραμένει σε χαμηλά επίπεδα σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρώπη. Υπάρχουν χώρες, όπως η Βρετανία, όπου η εγκληματικότητα στους νέους κάτω των 29 ετών παρουσιάζει αύξηση πάνω από 10% τον χρόνο.
Αντίστοιχα και χώρες της Ανατολικής Ευρώπης εμφανίζουν πολύ δυσμενή εξέλιξη στα στατιστικά τους. Και ναι, η εικόνα είναι διαφορετική πριν και μετά την πανδημία. Χαρακτηριστικά είναι τα στοιχεία από το Μονομελές Δικαστήριο Θεσσαλονίκης. Πριν από την πανδημία δίκαζε περίπου 700 περιπτώσεις ετησίως. Μετά την πανδημία, ο αριθμός των υποθέσεων διπλασιάστηκε.
Ποιες είναι οι αιτίες; Εδώ υπάρχει πρόβλημα προσδιορισμού και κατά συνέπεια αντιμετώπισης. Η μία μελέτη αναφέρεται στην πολιτισμική ανομοιογένεια που έφερε η μετανάστευση, η άλλη εστιάζει στα οικονομικά προβλήματα, η τρίτη στο άγχος του «ανήκειν» που αντιμετωπίζεται με την ένταξη σε κάποια ομάδα. Ωστόσο, όλες οι μελέτες έχουν έναν κοινό τόπο: το σπίτι των παιδιών. Και δεν έχουν άδικο.
Ακόμα και οι οικογένειες που δείχνουν, προς τα έξω, λειτουργικές, συντηρούν και θρέφουν παθογένειες που αντανακλούν σε μεγάλο βαθμό στη συμπεριφορά των παιδιών. Αλλωστε δεν είναι απαραίτητη η διάλυση μιας οικογένειας για να επιβαρυνθεί ο ψυχισμός και η συμπεριφορά ενός παιδιού. Καμιά φορά τα πράγματα παίρνουν πολύ χειρότερη τροπή επειδή ακριβώς η οικογένεια επιμένει να στέκει «ζωντανή». Κάπως έτσι, ενδοοικογενειακές «νευρώσεις» και βίαιες συμπεριφορές εντός σπιτιού μεταφέρονται, σαν ιός, από το παιδί και στις συναναστροφές του.
Είναι αυτή η απλή, διαχρονική αλήθεια. Τα πάντα ξεκινούν από την οικογένεια. Και αν θέλετε να το κάνουμε πιο συγκεκριμένο, τα πάντα έχουν τη βάση τους σε θέματα ψυχικής υγείας που υπάρχουν στην οικογένεια ή, έστω, στο παιδί. Μπορείς, λοιπόν, να διώξεις ένα παιδί από το σχολείο λόγω παραβατικής ή βίαιης συμπεριφοράς. Θα το τιμωρήσεις, αλλά δεν πρόκειται να λύσεις το πρόβλημα που, απλώς, θα εκδηλωθεί σε διαφορετικό πεδίο.
Αν, λοιπόν, δεν υπάρξει υποστηρικτική παρέμβαση στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας προς οικογένειες και εφήβους, σε λίγα χρόνια από σήμερα θα παρατηρήσουμε αύξηση στις σχολικές αποβολές, αλλά καμία μείωση στα περιστατικά βίας. Πώς θα μπορούσε να γίνει κάτι τέτοιο; Με πιο εύκολη πρόσβαση των οικογενειών σε ειδικούς ψυχικής υγείας. Αλλά ακόμα και αν πολλαπλασιαστούν τα σημεία στα οποία μπορούν να αναζητήσουν βοήθεια οι οικογένειες, τα αποτελέσματα θα παραμείνουν ισχνά χωρίς μία μεγάλη καμπάνια που θα ευαισθητοποιήσει την κοινωνία πάνω σε αυτά τα θέματα.
Επίσης οφείλουν να κινητοποιηθούν σε μεγαλύτερο βαθμό οι σχολικοί ψυχολόγοι. Ενδεχομένως με τη θέσπιση της υποχρέωσης των παραβατικών εφήβων για συνεδρίες ψυχικής υποστήριξης. Αν δεν υποστηριχθεί πιο ουσιαστικά η ψυχική υγεία του πληθυσμού, το ξύλο θα συνεχίσει να πέφτει σε σπίτια, σχολεία και πλατείες, τα δελτία ειδήσεων θα τροφοδοτούνται καθημερινά και όλοι θα αναρωτιόμαστε πού πάει ο κόσμος. Κατά διαόλου, φυσικά.
