Ενα αεροπορικό ταξίδι στις Κυκλάδες είναι ωραία εμπειρία, αλλά με τρομακτικές πτυχώσεις. Αξίζει να πετάξετε στη Σαντορίνη, ει δυνατόν με μικρό ελικοφόρο επειδή πετάει πιο αργά και σε χαμηλό ύψος. Και φυσικά οφείλετε να πετάξετε με το φως του ήλιου. Η θέα του Αιγαίου είναι μαγευτική και εσείς γίνεστε γλάρος πάνω από τις Κυκλάδες.
Αυτά είναι τα ωραία. Γιατί θα παρατηρήσετε πώς ασπρίζει η μαύρη ράχη των νησιών. Και θα τρομάξετε. Ειδικά στη Σαντορίνη, θα κολλήσετε το πρόσωπο στο παράθυρο καθώς δεν θα πιστεύετε στα μάτια σας. Χρόνο με τον χρόνο, το νησί ασπρίζει όλο και περισσότερο. Μόνο το 2021 εγκρίθηκαν οικοδομικές άδειες για 143.000 τετραγωνικά μέτρα. Είναι το νησί των Κυκλάδων που δέχεται τη μεγαλύτερη επιβάρυνση από την ανοικοδόμηση. Και όπως είναι φυσιολογικό, ακολουθεί η Μύκονος, ύστερα η Πάρος και μετά τη Νάξος. Βλέποντας τη Σαντορίνη από ψηλά, προσέχεις πώς η Οία επεκτείνεται προς τα ανατολικά, τα Φηρά προς νότο και ανατολικά, ενώ ανάμεσα στις δύο πλευρές του νησιού, δυτική και ανατολική, εμφανίζονται πλέον μεγάλα συγκροτήματα. Δεν χτίζονται μόνο τουριστικά καταλύματα. Χτίζονται και κατοικίες για το προσωπικό και μόνιμους κατοίκους καθώς ο μόνιμος πληθυσμός του νησιού αυξάνεται με θεαματικό ρυθμό. Λογικό. Ο κόσμος πηγαίνει εκεί που ανοίγουν δουλειές. Παράλληλα, όμως, η Σαντορίνη αντιμετωπίζει έντονο κυκλοφοριακό πρόβλημα, αλλά και δυσλειτουργίες στην περισυλλογή των απορριμμάτων. Η δε κατάσταση στην Οία, ειδικά τα απογεύματα, δεν είναι, απλώς, εξωφρενική, αγγίζει τα όρια του γελοίου με τα πούλμαν και τις χιλιάδες των τουριστών που σπεύδουν για το ηλιοβασίλεμα. Την ίδια στιγμή, στο παλιό λιμάνι σχηματίζεται… νέφος (ναι!) από τα φουγάρα των κρουαζιερόπλοιων.
Η κατάσταση είναι, λίγο ως πολύ, ίδια και στα υπόλοιπα δημοφιλή νησιά των Κυκλάδων. Είναι σαν να έχουμε ένα δάσος από όμορφα τοπία και να το υλοτομούμε με γοργούς ρυθμούς προς χάρη του κέρδους. Διότι, ως γνωστόν, το κέρδος και η ανάπτυξη προηγούνται των πάντων. Μεγάλες τουριστικές επενδύσεις, που χρηματοδοτούνται και από πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης, παίρνουν έγκριση με «ειδικό πολεοδομικό σχέδιο» που παρακάμπτει τον ισχύοντα πολεοδομικό σχεδιασμό. Ταυτόχρονα και λόγω της υστέρησης των ελέγχων, ξεπηδούν αυθαίρετα που επενδύουν σε μελλοντική νομιμοποίηση.
Σύμφωνα με ρεπορτάζ της «Καθημερινής» (του Γιώργου Λιάλιου), το Συμβούλιο της Επικρατείας «έκοψε» μεγάλη τουριστική επένδυση που προχωρούσε εντός αυτού του πλαισίου, δηλαδή με ειδική έγκριση. Η υπόθεση αφορά σχέδιο που προωθούσε τεχνική εταιρεία σε έκταση 327 στρεμμάτων στη χερσόνησο Αη Γιάννη Δέτη στις Κολυμπήθρες της Πάρου για τη δημιουργία μεγάλου τουριστικού συγκροτήματος που περιλαμβάνει ξενοδοχείο πέντε αστέρων, τουριστικό χωριό, αθλητικές εγκαταστάσεις, εμπορικές χρήσεις και άλλα. Ο Δήμος, αλλά και τοπικοί φορείς, είχαν εκφράσει αντιρρήσεις. Η επένδυση, όμως, πήρε έγκριση από το Κεντρικό Πολεοδομικό Συμβούλιο που, κατά το Συμβούλιο της Επικρατείας, δέχθηκε τον φάκελο χωρίς ουσιαστική αιτιολόγηση. Αυτό έχει συμβεί άλλες δύο φορές, το ΣτΕ, δηλαδή, απαγόρευσε την υλοποίηση επένδυσης στις Κυκλάδες. Ομως πρόκειται για περιπτώσεις που προκάλεσαν κινητοποίηση τοπικών φορέων, αντιδράσεις κατοίκων κ.λ.π. Τι συμβαίνει στις περιπτώσεις όπου άπαντες κάνουν τα στραβά μάτια προς ίδιον όφελος; Τίποτα. Το ακίνητο «σηκώνεται» κανονικά.
Στις Κυκλάδες, λοιπόν, παρατηρείται κάτι μοναδικό. Είναι τόσο έντονη η αλλοτρίωση μεγάλου κομματιού των τοπικών κοινωνιών, ώστε πλέον δεν υπάρχει τίποτα άλλο πάνω από το κέρδος. Τους βλέπεις καμιά φορά και νομίζεις ότι είναι σαν τον θείο Σκρουτζ όταν στα μάτια του εμφανίζεται το σήμα του δολαρίου. Εχουν αποδεχθεί την υποβάθμιση του τόπου τους (και μακροπρόθεσμα την καταστροφή του) προκειμένου να γίνουν πλούσιοι. Προφανώς σκέφτονται ότι όταν σταματήσουν να έρχονται οι τουρίστες, αυτοί θα έχουν ήδη κάνει το κομπόδεμά τους.
Φέτος Μύκονος και Σαντορίνη έχουν μειωμένες αφίξεις. Είναι οι τιμές που καθίστανται απαγορευτικές για Ευρωπαίους που πέρασαν δύσκολο χειμώνα λόγω πληθωρισμού και ενεργειακής κρίσης. Αυτή ίσως είναι μία μικρή προειδοποίηση. Παράλληλα στο TikTok ανεβαίνουν συνεχώς βίντεο για το πώς είναι, στα αλήθεια, η τουριστική εμπειρία σε πολύβουα νησιά, όπως η Σαντορίνη. Θα πάρουν το μάθημα οι ενδιαφερόμενοι; Σίγουρα, αλλά τότε ίσως είναι αργά. Ρώτησα έναν εστιάτορα στη Σαντορίνη για ποιο λόγο χρεώνει τόσο ακριβά τις μερίδες του, σε ένα απλό, αξιοπρεπές εστιατόριο. «Γιατί πλήρωσα πενήντα χιλιάρικα “αέρα” για να πάρω το μαγαζί» μου είπε. Αυτός πλήρωσε «αέρα» και εμείς κάναμε αέρα όταν πήραμε τον λογαριασμό.
