Στο ακροατήριο του ΙΣΤΑΜΕ βλέπεις πρόσωπα που περίμενες να τα δεις μόνο σε ένα μουσείο κέρινων ομοιωμάτων της μεταπολίτευσης. Αναπόφευκτο. Ιστορική αναδρομή κάνουν και, αν μη τι άλλο, συχνά πάνω στα πρόσωπα αποδίδονται έννοιες που αδυνατεί να περιγράψει ο λόγος. Να, κοιτάξτε τη Βάσω ή τον Λαλιώτη. Συμβολίζουν κάτι περισσότερο από εγγραφές στο πολιτικό μητρώο της χώρας. Και το ΠΑΣΟΚ είναι η μία από τις δύο βασικές αφηγήσεις της μεταπολίτευσης-σίγουρα η κυριότερη. Μεταξύ μας, ιστορική είναι και η προσέγγιση. Η συζήτηση γύρω από το ΠΑΣΟΚ έχει να κάνει με το παρελθόν του-όταν το ΠΑΣΟΚ επιχειρεί να συζητήσει για το μέλλον του δεν βρίσκει συνομιλητές.
Αυτές τις μέρες, λοιπόν, επανέρχεται η κριτική προς το κόμμα και τις ιστορικές του ευθύνες για την πτώση της χώρας στα γόνατα. Δεν είναι άδικη κριτική. Το ΠΑΣΟΚ ελέγχεται σε μεγάλο βαθμό για τον εκμαυλισμό της κοινωνίας, την αφαίμαξη εθνικών πόρων, αν θέλετε την υπονόμευση της ίδιας της Δημοκρατίας. Ιστορικά επικρίνεται για τον λαϊκισμό του, την επιβολή του κιτς, ακόμα και για την επιβράβευση του ευτελούς στην πολιτιστική έκφραση. Συμφωνώ σε όλα. Θα ήθελα, όμως, να ρωτήσω αν μπορούσε να γίνει και αλλιώς. Ας υποθέσουμε ότι το ΠΑΣΟΚ δεν ήταν ένα λαϊκίστικο καράβι με σημαίες ευκαιρίας για να φορτώνει πελάτες. Υπήρχε περίπτωση να εξελιχθεί σε πλειοψηφικό ρεύμα εξουσίας; Καμία. Η ιστορική συνέχεια της χώρας κυλάει σε έδαφος αλειμμένο με το λίπος του λαϊκισμού. Το ΠΑΣΟΚ κωδικοποίησε ιστορικά τη μετεξέλιξη του εθνικού διχασμού. Αλλά για αυτό δεν ευθύνεται το ΠΑΣΟΚ. Κάποιος θα το έκανε. Το ΠΑΣΟΚ και ο Ανδρέας κάλυψαν μία καρέκλα κενή. Είναι η ίδια που προσπαθεί να κάτσει ο ΣΥΡΙΖΑ του Τσίπρα, ασχέτως αν δεν έχει το ίδιο ανάστημα για να ανέβει.
Κατά μία έννοια, λοιπόν, όλη αυτή η συζήτηση που διεξάγεται περί κεντροαριστεράς, μέσα και έξω από το ΙΣΤΑΜΕ, πατάει σε λάθος βάση. Υπογραμμίζει το ιδεολογικό και παραβλέπει το ουσιαστικό. Ο ιδεολογικός προσανατολισμός δεν προσφέρει ουσία στη συζήτηση, μάλλον την περιπλέκει. Αν οι περισσότεροι συμφωνούν προς την κατεύθυνση και τον προορισμό, τότε οι γραμμές μεταξύ κεντροαριστεράς και κεντροδεξιάς είναι σχεδόν αδιόρατες. Στους συμβολισμούς διαφέρουν, όχι στον πυρήνα της σκέψης και των επιλογών. Ας φύγει, λοιπόν, η κεντροαριστερά από την ατζέντα. Ας αντικατασταθεί από τη λογική.
