Έχει τύχει να παρακολουθήσω εργασίες της επιτροπής πολιτογράφησης, την εποχή που ο όρκος του Έλληνα πολίτη ήταν πιο δύσκολος από τον όρκο του Ιπποκράτη. Η επιτροπή είναι το νήμα που κόβει ο αλλοδαπός όταν έχει συμπληρώσει τα χρόνια παραμονής μαζί με ένα ποτάμι από αιτήσεις και δικαιολογητικά. Είναι όργανο του υπουργείου Εσωτερικών, αρμόδιο να αποφασίσει αν ο υποψήφιος συμπατριώτης και η Ελλάδα έχουν ολοκληρώσει τη σχέση τους, ώστε να προχωρήσουν από κοινού στην έκδοση διαβατηρίου.
Eίχα τρυπώσει στην αίθουσα του υπουργείου Εσωτερικών που βρίσκεται επί της οδού Σταδίου 31. Στον πέμπτο όροφο. Μαζί με δεκάδες ανθρώπους που ρίχνουν μια ματιά στις σημειώσεις της τελευταίας στιγμής. Οι περισσότεροι κρατούν μία, καλαίσθητη είναι η αλήθεια, περιεκτική έκδοση για την Ελλάδα και την ιστορία της. Όχι πως θα τα ήξερε ο Έλληνας που θα τσιμπούσες τυχαία από τη Σταδίου, αλλά, τέλος πάντων, εκείνος είχε την τύχη, οι αλλογενείς έπρεπε να αποκτήσουν τη χάρη. Όμως πάντα είναι εύκολο να την πατήσεις. Ένας Φιλιππινέζος τρώει τα νύχια του επειδή στην ερώτηση για το πολίτευμα της Ελλάδας απάντησε «η Νέα Δημοκρατία.» Χαμογέλασα με χαριτωμένα λάθη και εξοργίστηκα από υπερβολικές ερωτήσεις.
Μέσα στην αίθουσα συσκέψεων, λοιπόν, βρίσκονται πέντε άνθρωποι – τρεις υπηρεσιακοί παράγοντες του υπουργείου Εσωτερικών, ένας πανεπιστημιακός καθηγητής ψυχολογίας και ένας συνάδελφος του της κοινωνιολογίας. Φυσιογνωμικά, δεν είναι η επιτροπή που σε φοβίζει. Κρατούν χαμηλούς τόνους, κάνουν χιούμορ όπου μπορούν, απευθύνονται στους υποψηφίους Ελληνες στον πληθυντικό. Οι συνεντεύξεις είναι ολιγόλεπτες, πέντε-δέκα λεπτά, διάστημα που θεωρείται αρκετό για την εξαγωγή συμπερασμάτων. Αλλωστε η επιτροπή έχει όλο τον φάκελο μπροστά της και, κυρίως, την εισήγηση που έχει κάνει η Διεύθυνση Κρατικής Ασφαλείας. Βλέπετε, η Ασφάλεια έχει κάνει κανονικό ρεπορτάζ για τον υποψήφιο και καταθέτει στην επιτροπή την άποψή της.
Ανατρέχω στις σημειώσεις μου. Το Ναύπλιο, ως πρώτη πρωτεύουσα της Ελλάδας, ήταν μία σταθερά. Η υποψήφια που απάντησε, αμέσως δέχθηκε και την επόμενη ερώτηση: «Μπράβο σας, μπορείτε να μας πείτε και πότε ακριβώς έγινε πρωτεύουσα της Ελλάδας η Αθήνα;» Στη γεωγραφία αγαπημένα θέματα των εξεταστών ήταν εκτός από τα βουνά και τα ποτάμια, τα νησιά της Ελλάδας. «Εχετε πάει στην Κέρκυρα; Πολύ ωραία. Μπορείτε να μας πείτε και σε ποιο νησιωτικό σύμπλεγμα ανήκει;» Και η άλλη ερώτηση: «Ναι, είναι υπέροχη η Κρήτη. Μπορείτε να μας πείτε ποιος είναι ο σημαντικότερος αρχαιολογικός χώρος του νησιού;» Άλλη συνηθισμένη ερώτηση ήταν τα σύνορα της Ελλάδας μαζί με τα γεωγραφικά διαμερίσματα της χώρας. Ο Έλληνας συνοδός της υποψηφίας προσπαθεί να τη γλιτώσει από παγίδα: «Αγάπη μου, μην τυχόν και πεις ότι συνορεύουμε με τη Μακεδονία, εντάξει; Με τα Σκόπια θα πεις εσύ!»
Για τους ομογενείς από Τουρκία, Βόρειο Ηπειρο και Κύπρο δεν γίνεται λόγος, η συνέντευξη έχει διάρκεια λίγων δευτερολέπτων και θεωρείται προσβλητική η εξέταση στα βασικά της ελληνικής ιστορίας.
Αν σας ενδιαφέρει μία γενική στατιστική, η πλειονότητα των υποψηφίων (70%) κερδίζει το διαβατήριο που διεκδίκησε. Οι υπόλοιποι γιατί κόβονται; Στέλεχος του υπουργείου αναλαμβάνει να μου δώσει παραδείγματα. «Πες ότι σου έρχεται ρωσίδα 30 ετών, με προϋπηρεσία barwoman, παντρεμένη με υπερήλικα Ελληνα. Εσύ θα της έδινες το διαβατήριο;» Ομολογώ ότι θα δυσκολευόμουν. «Επίσης είναι και οι Πακιστανοί. Εχουν, πράγματι, όλες τις απαραίτητες προϋποθέσεις, αλλά αρνούνται να φέρουν την οικογένεια τους στην Ελλάδα. Πώς κάνεις Έλληνα κάποιον που δεν εμπιστεύεται την οικογένεια του στην Ελλάδα;» Μεγάλη συζήτηση. «Από την άλλη δεν μπορείς να μη δώσεις την υπηκοότητα σε μία γυναίκα που μπορεί να μη μιλάει καλά ελληνικά, αλλά μεγαλώνει τρία παιδιά από Έλληνα πατέρα και εργάζεται στην οικογενειακή επιχείρηση.»
Δεν ξέρω κατά πόσο ευσταθούν οι πληροφορίες για την εισήγηση που κρίνει αντισυνταγματικό τον νόμο Ραγκούση περί ιθαγένειας. Όμως Έλληνας είναι σίγουρα αυτός που έχει φοιτήσει έξι χρόνια σε ελληνικό σχολείο. Είναι επίσης εκείνος που δουλεύει επί σειρά ετών με συνέπεια, νομιμότητα, πληρώνοντας φόρους. Και φυσικά αυτός που έφερε την απελπισία του και την έκανε προκοπή. Το Συμβούλιο της Επικρατείας δείχνει να υιοθετεί την προεκλογική ατζέντα της Νέας Δημοκρατίας και την αφύπνιση των συντηρητικών αντανακλαστικών της κοινωνίας. Έτσι όμως κόβει κλαδιά από το γέρικο δένδρο μας. Γιατί οι άνθρωποι αυτοί και τα παιδιά τους είναι ελπίδα για την Ελλάδα. Ίσως την αγαπήσουν περισσότερο από μας, αφού ποτέ δεν άκουσαν τα ψέματα της.
