Πριν από λίγες μέρες το Ινστιτούτο Δημογραφικών Ερευνών και Μελετών δημοσιοποίησε τις εκτιμήσεις του για την πληθυσμιακή μας εξέλιξη τα επόμενα χρόνια. Και φυσικά είναι αρνητικές. Πρόκειται για απλή αριθμητική. Οταν έχεις 1.68 θανάτους για κάθε γέννηση, με λίγη φαντασία μπορείς να υπολογίσεις πότε θα μας διαγράψει το Ληξιαρχείο της Ιστορίας. Δεν είναι πολύ μακριά. Στις αρχές του επόμενου αιώνα θα έχουμε μείνει οι μισοί. Αν κάνουμε τις πράξεις, θα βρούμε ότι το 2181 θα γεννηθεί ο τελευταίος Ελληνας. Συνεπώς ο 23ος αιώνας μάλλον δεν θα μας βρει στιβαρούς. Μπορεί και να μη μας βρει καθόλου. Εδώ πρέπει να μπει ένας αστερίσκος. Αν οι εισροές μεταναστών συνεχιστούν με τον ίδιο ρυθμό, ο πληθυσμός, το 2100, θα έχει μειωθεί κατά 16.9%. Αν όμως σταματήσουν, η μείωση θα φτάσει το 45%. (Στοιχεία από μελέτη του ΙΟΒΕ.)
Υπάρχει ένας δήμος με ακμάζουσα δημογραφική εξέλιξη. Είναι η Σαντορίνη. Εκεί για κάθε θάνατο, έχουμε δύο γεννήσεις και ο πληθυσμός παρουσιάζει γεωμετρική αύξηση. Μισό λεπτό. Η Σαντορίνη είναι ο ορισμός του τόπου με τις περισσότερες αποτρεπτικές συνθήκες για τη δημιουργία οικογένειας. Οι τιμές των ακινήτων είναι απαγορευτικές. Σπίτι δεν βρίσκεις εύκολα. Και αν καταφέρεις να πετύχεις κάτι καλό, το ενοίκιο θα είναι υψηλό. Και αφού η κατοικία δεν διατίθεται για τουρίστες, η κατασκευαστική της επάρκεια θα είναι απλώς στοιχειώδης ως κάκιστη. Επίσης δεν υπάρχουν υποδομές για την υποστήριξη της εργαζόμενης μητέρας. Στο νησί λειτουργούν μόλις τέσσερις παιδικοί σταθμοί για πραγματικό πληθυσμό άνω των 60.000 κατοίκων. Και εκτός των άλλων, είναι εξαιρετικά πιθανό αυτές οι μητέρες να μένουν εβδομάδες χωρίς ρεπό, από τα τέλη Μαρτίου ως τα μέσα του Νοεμβρίου που τελειώνει η σεζόν. Πώς εξηγείται, λοιπόν, η πληθυσμιακή αύξηση; Δύο λόγοι. Δουλειές και μετανάστες.
Αν ψάχνεις δουλειά στη Σαντορίνη, θα βρεις μέσα στην επόμενη ώρα. Μην εξηγούμε τα αυτονόητα, δεν υπάρχουν άνεργοι στο νησί. Γενικώς πρόκειται για έναν τόπο, ο πληθυσμός του οποίου έχει υποστεί μετάλλαξη και βλέπεις στα μάτια του να σχηματίζεται το σύμβολο του ευρώ. Συνεπώς ένα νέο ζευγάρι δεν υφίσταται το οικονομικό άγχος που θα τους επιβάρυνε αν ζούσαν στην ηπειρωτική χώρα. Και ασφαλώς τα περισσότερα παιδιά που μεγαλώνουν στη Σαντορίνη, προέρχονται από μετανάστες, κυρίως Αλβανούς και κατά δεύτερο λόγο Βούλγαρους ή Ρουμάνους. Αυτό το διαπιστώνεις στα σχολεία του νησιού όπου πλέον, στις περισσότερες τάξεις, η αναλογία ανάμεσα στα παιδιά ημεδαπών και αλλοδαπών τείνει να διαμορφωθεί περίπου στο 50%-50%. Και ήδη συναντάς παιδιά που ανήκουν στην τρίτη γενιά μεταναστών, είναι, δηλαδή, τα εγγόνια εκείνων που ήρθαν στην Ελλάδα στις αρχές της δεκαετίας του ’90. Ομως αυτή είναι μία αυθαίρετη διάκριση. Θεωρείται «μετανάστης» αυτός που, όπως και οι γονείς του, γεννήθηκε στην Ελλάδα, αντλώντας την καταγωγή του από άλλη χώρα; Οχι βέβαια. Στη Σαντορίνη ακούς συχνά μία μουρμούρα. «Θα μας πάρουν το νησί οι Αλβανοί». Η αλήθεια είναι ότι, πράγματι, ένα μεγάλο κομμάτι της οικονομικής δραστηριότητας του νησιού έχει κάποιο αλβανικό χρώμα. Πρόκειται για μετανάστες που έβγαλαν ρίζες στο νησί, ανέπτυξαν επιχειρηματική δραστηριότητα, συντηρούν την καλντέρα, λειτουργούν την τουριστική βιομηχανία και δίνουν ελληνική δημόσια παιδεία στα παιδιά τους. Για την ακρίβεια, δεν θα μας πάρουν το νησί οι Αλβανοί. Το παίρνουν Ελληνες αλβανικής καταγωγής. Που απασχολούν, κατά κύριο λόγο, μετανάστες από το Πακιστάν και το Μπανγκλαντές.
Η Σαντορίνη, λοιπόν, είναι ένα ενδιαφέρον παράδειγμα που μας δείχνει πώς η οικονομική δραστηριότητα διευκόλυνε την ενσωμάτωση μεταναστών, οι οποίοι τόνωσαν πληθυσμιακά το νησί, διατήρησαν τα σχολεία ανοιχτά και γεννούν νέους Ελληνες. Ναι, το ξέρω ότι δεν πρόκειται για μία εικόνα που μπορεί εύκολα να σχηματιστεί και στην υπόλοιπη χώρα. Στη Σαντορίνη έχουμε μετανάστες, κυρίως, ευρωπαϊκής προέλευσης με αξίες πολύ κοντά στις δικές μας. Ωστόσο, εκ των πραγμάτων, πάντα μαγειρεύεις με τα υλικά που έχεις. Είναι καλές οι προτάσεις για οικονομική ενίσχυση των νέων ζευγαριών. Απλώς χρειάζονται δύο-τρεις γενιές για να αποδώσουν καθώς δεν έχουμε πολλές διαθέσιμες μητέρες. Καλές είναι και οι ιδέες για γονικές άδειες, στήριξη των νέων γονέων. Αλλά χωρίς τους μετανάστες, τα νούμερα δεν βγαίνουν.
