Αυτή είναι μία φωτογραφία δεκαετίας. Την τράβηξα ένα βροχερό ανοιξιάτικο πρωινό στη Θεσσαλονίκη. Ο πύργος του ΟΤΕ, που βρίσκεται μέσα στη ΔΕΘ, όπως τον έβλεπα πίσω από το βρεγμένο παρμπρίζ του αυτοκινήτου. Στην πραγματικότητα η φωτογραφία δεν έρχεται, απλώς, από προηγούμενη δεκαετία. Ερχεται από άλλη εποχή, από άλλο σύμπαν.
Η χώρα ήταν στην αρχή της κρίσης και, αν θέλετε, μπορείτε να αντικαταστήσετε τις σταγόνες με δάκρυα. Ομως αν δεν έχετε ποιητική διάθεση, θα πείτε το προφανές: τα κάναμε μούσκεμα. Δυστυχώς ο συμβολισμός της φωτογραφίας είναι επίκαιρος και σήμερα. Ξεκινάει η ΔΕΘ, ενώ η μισή χώρα είναι απελπισμένη. Και ένα άλλο, μεγάλο κομμάτι της, είναι μία μαύρη μουτζούρα στις φωτογραφίες που στέλνει ο δορυφόρος. Αν θέλετε, είναι μία φωτογραφία που συμπυκνώνει τη μεγάλη εθνική μας αντίφαση. Από τη μία βλέπεις μία χώρα που, παρά τις παθογένειες και τις αμαρτίες του παρελθόντος, καταφέρνει να μπαίνει, έστω ασθμαίνοντας, στον σκληρό πυρήνα του προηγμένου κόσμου. Και από την άλλη, η ίδια χώρα τσαλαβουτά, κολλάει στη λάσπη της υστέρησης με στοιχεία τριτοκοσμικής καχεξίας. Είναι σουρεαλιστικό όλο αυτό. O Πρωθυπουργός δεν πήγε. Και τι να έλεγε; Για την επενδυτική βαθμίδα (ο μέγας εθνικός στόχος) και τον αναβαθμισμένο ρόλο της Ελλάδας ως ενεργειακός κόμβος με ενισχυμένο γεωστρατηγικό χαρακτήρα. Σωστά. Ωστόσο την ίδια στιγμή η χώρα «μίκρυνε», χάνοντας πολύτιμα κομμάτια του φυσικού της πλούτου. Και τώρα πνίγεται. Και, ξέρετε, όσο ο Πρωθυπουργός αναφέρεται στα επιτεύγματα της οικονομίας, τόσο υπερτονίζονται οι αντιθέσεις. Υπάρχει μία μεγάλη διαχωριστική γραμμή. Στη μία πλευρά στέκονται αυτοί που συνωστίζονται στα νησιά, σκορπούν αφορολόγητα λεφτά σε ταξίδια, γούστα και πίστες. Και απέναντι είναι εκείνοι που, μεγάλοι άνθρωποι πια, βάζουν τα γυαλιά πρεσβυωπίας και σκύβουν για να κοιτάξουν τις τιμές στο σούπερ μάρκετ. Είναι λες και η μισή χώρα περνάει μια χαρά και η άλλη μισή θέλει να είναι οι μέρες πιο κοντές και οι μήνες πιο μικροί ώστε να τα βγάλει πέρα.
Ο Σκαμπραδώνης έχει γράψει ότι για εμάς, τους Θεσσαλονικείς που έχουμε περάσει τα πενήντα, η ΔΕΘ ήταν το internet της νιότης μας. Δεν θα μπορούσε να το περιγράψει καλύτερα. Πήγαινες μία φορά και είχες να συζητάς ένα μήνα για αυτά που είδες. Μη σας κουράσω τώρα με τα γραφικά για τα λουκάνικα, τη μαύρη μπύρα και το λούνα παρκ γιατί πλέον μου θυμίζουν εκείνα που διάβαζα πιτσιρικάς για τις ωραίες βραδιές στη «Μάντρα» του Αττίκ. Ομως, ας είμαστε ειλικρινείς, εκείνη την εποχή η ΔΕΘ είχε να σου πει πολλά περισσότερα σε σχέση με σήμερα που είναι, απλώς, επίδειξη αυταρέσκειας του κράτους, προκειμένου να συντηρηθεί μία παράδοση υπαρξιακής σημασίας για τη Θεσσαλονίκη. Και εδώ συνυπάρχουν η αντίφαση και η αντίθεση. Τα περίπτερα προβάλλουν, ενίοτε με καλόγουστο τρόπο, κάποιες ενδιαφέρουσες εκσυγχρονιστικές νησίδες του κρατικού μηχανισμού -δυστυχώς η Ελλάδα της επιχειρηματικής καινοτομίας σνομπάρει τη διοργάνωση. Βλέπεις, τέλος πάντων, μία χώρα που δηλώνει σύγχρονη και προσπαθεί να σταθεί στην αιχμή της εποχής. Αν όμως εξετάσεις το προφίλ πολλών από τους ανθρώπους που επισκέπτονται την Εκθεση, ειδικά αν προέρχονται από την περιφέρεια της Βόρειας Ελλάδας, θα δεις την εικόνα να σκοτεινιάζει. Γιατί τη στιγμή που η χώρα, ως κοινωνία, προσπαθεί να ανέβει σκαλί, ένα κομμάτι του πληθυσμού την τραβάει από το πίσω μέρος του σακακιού, προσπαθώντας να την κρατήσει πίσω. Και πώς γίνεται, αλήθεια, να λέμε ότι πορευόμαστε στο μέλλον, αλλά να αυξάνεται ο αριθμός των ανθρώπων που εκδηλώνουν ξενοφοβία, ψηφίζουν φασίστες, ιδεοληπτικούς και ψεκασμένους;
Τι θα έλεγε ο Πρωθυπουργός στη ΔΕΘ; Θα έδινε κανένα pass παραπάνω, θα έλεγε για το μετρό της Θεσσαλονίκης και τον υπερυψωμένο περιφερειακό δρόμο. Ομως, τελικά, το ζητούμενο είναι άλλο. Είναι το πώς οι πολλές εκδοχές της χώρας να περιοριστούν, να συμπυκνωθούν σε ένα μικρότερο αριθμό και να έχουν κοινό προσανατολισμό προς το μέλλον. Δεν είναι εύκολο, ίσως είναι αδύνατο. Η ΔΕΘ είναι αυτό που θέλουμε να δείχνουμε. Δεν είναι και αυτό που είμαστε.
