ΚΩΣΤΑΣ ΓΙΑΝΝΑΚΙΔΗΣ

Η πορεία προς την ηλιθιότητα

Ο ανθρώπινος εγκέφαλος γίνεται όλο και μικρότερος. Ναι, ξέρω ότι το φαντάζεστε, το βλέπετε μπροστά σας. Ομως δεν συμβαίνει εδώ και είκοσι χρόνια όπως, ενδεχομένως, νομίζετε. Είναι μία διαδικασία που ξεκίνησε πριν από 30.000 χρόνια και εξελίσσεται επιταχυνόμενη. Ο δικός μας εγκέφαλος είναι κατά 13% μικρότερος σε σχέση με το μυαλό που κουβαλούσαν στο κεφάλι τους οι πρώτοι Homo Sapiens. Ναι, ασφαλώς και είμαστε πιο έξυπνοι από εκείνους. Το μέγεθος μετράει σε άλλα πράγματα, όχι στη νοημοσύνη. Για ποιο λόγο μικραίνει ο εγκέφαλος μας; Δεν είμαστε σίγουροι.

Κάποιοι επιστήμονες εκτιμούν ότι από τη στιγμή που σταματήσαμε να κυνηγάμε με πέτρες και ακόντια, δεν χρειαζόμασταν τόσο μεγάλο εγκέφαλο. Αλλοι αναζητούν τις αιτίες στη διατροφή. Μπορεί να αποτελεί φυσική επιλογή προκειμένου να γεννιόμαστε πιο εύκολα. Εκτός και αν πρόκειται για το εξελικτικό πεπρωμένο του είδους μας. Ο εγκέφαλος θα μικραίνει όπως ένα όργανο που η χρήση του ατροφεί. Και για αυτό το λόγο αναπτύσσουμε τις μηχανές, μεταγγίζοντας σε αυτές την ευφυία μας. Ομως εδώ υπάρχει ένα πρόβλημα. Διότι τις τελευταίες δεκαετίες, πράγματι, η ανθρώπινη νοημοσύνη πήρε την κάτω βόλτα. Εφτασε στο υψηλότερο σημείο της καμπύλης και μετά ξεκίνησε η βουτιά. Το «φαινόμενο Flynn» ονομάστηκε από τον φιλόσοφο James Flynn, ο οποίος αφιέρωσε τη ζωή του στη μελέτη της ανθρώπινης νοημοσύνης. Ο Flynn υποστήριξε ότι τον 20ο αιώνα, το είδος μας κέρδιζε τρεις μονάδες στον δείκτη IQ ανά δεκαετία. Και ισχυρίστηκε ότι ένας μέσος άνθρωπος του 1900, το 2000 θα θεωρείτο νοητικά ανάπηρος. Αυτό δεν δείχνει παράλογο. Καλύτερη διατροφή, εκπαίδευση και τεχνολογία επέτρεψαν στον εγκέφαλο να αναπτύξει τις δεξιότητες του. Επίσης ο Flynn έδωσε μία δυνατή κλωτσιά στα οπίσθια των ρατσιστών, αποδεικνύοντας ότι η ευφυία δεν συνδέεται με τη φυλή ή το χρώμα των ανθρώπων, αλλά είναι συνάρτηση του περιβάλλοντος στο οποίο μεγαλώνουν.

Το παρακολουθούμε μέχρι εδώ; Ξέρουμε, λοιπόν, ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος συρρικνώνεται στη διάρκεια των χιλιετιών, αλλά η νοημοσύνη κατακτούσε όλο και πιο υψηλές κορυφές. Μια χαρά. Μόνο που πια το «φαινόμενο Flynn» εμφανίζει τάσεις αντιστροφής.

Τα τελευταία τριάντα χρόνια οι έρευνες IQ σε προηγμένες χώρες, με καλά εκπαιδευτικά συστήματα, όπως οι σκανδιναβικές, αλλά και οι ΗΠΑ, μας έδειξαν ότι η ανθρώπινη νοημοσύνη είτε παραμένει στάσιμη, είτε μειώνεται. Αν αυτή η παρατήρηση είναι ορθή, τότε ένας άνθρωπος του 1980 είναι πιο έξυπνος από τα παιδιά του. Υπάρχει το ενδεχόμενο η νοημοσύνη να παίρνει άλλη μορφή και να μην ελέγχεται πλέον αξιόπιστα από τα τεστ. Αλλά, μεταξύ μας, με βάση την εμπειρία στην καθημερινότητα, όλοι μας τείνουμε να αποδεχτούμε την επέλαση της ηλιθιότητας. Για ποιο λόγο συμβαίνει αυτό; Ναι, λένε ότι είναι η διατροφή, η χρήση μηχανών, ο καταιγισμός πληροφοριών που κλέβει ζωτικό χώρο από τη φαντασία.

Και κάτι ακόμα. Η κληρονομικότητα. Προσέξτε αυτό το σημείο γιατί είναι πολύπλοκο και συνάμα ευαίσθητο. Η ευφυία σε μεγάλο βαθμό είναι κληρονομική. Ομως οι έξυπνοι άνθρωποι δεν κάνουν πολλά παιδιά. Ασχολούνται με την καριέρα τους. Στα χαμηλότερα κοινωνικά στρώματα βρίσκονται άνθρωποι που δεν διακρίνονται για τις δεξιότητες τους. Και οι συγκεκριμένοι άνθρωποι έχουν την τάση να κάνουν περισσότερα παιδιά, τα οποία μεγαλώνουν σε δυσμενέστερες συνθήκες. Κατά συνέπεια το είδος μας αιμοδοτείται από ανθρώπους που, κατά βάση, δεν προέρχονται από γονείς με υψηλές δεξιότητες και αντίστοιχο δείκτη νοημοσύνης. Εν τέλει μπορεί να γινόμαστε πιο ηλίθιοι (ή λιγότεροι έξυπνοι, αν προτιμάτε) λόγω συνδυασμού όλων των παραπάνω παραγόντων. Τρόπος ζωής, χρήση υπολογιστών, καταιγισμός πληροφοριών και αποχή των ευφυέστερων από την τεκνοποίηση. Και πράγματι, μπορεί η σοφία του ανθρώπινου είδους να διακρίνει την επερχόμενη καχεξία και να αναθέτει στις μηχανές τη δουλειά. Και, γιατί να το κρύψουμε άλλωστε, αυτά που βλέπουμε και ακούμε στην καθημερινότητα μας, ίσως να αποτελούν μία εμπειρική απόδειξη όλων των παραπάνω. Από τον τρόπο που οδηγούμε μέχρι το πώς ψηφίζουμε. Συχνά οι γονείς, όταν μαλώνουν τα παιδιά τους, τα ρωτάνε: «ηλίθιο είσαι παιδάκι μου;» Ε, ίσως το ερωτηματικό πρέπει να μπει σε παρένθεση, πριν φύγει εντελώς.

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ

ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ...

ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΜΕ TAGS