Τελείωσα τις «Σκηνές από τον βίο του Ματίας Αλμοσίνο» μέσα σε ένα αεροπλάνο. Έκλεισα το βιβλίο και έγειρα προς το παράθυρο. Μέσα από τον ουρανό βλέπεις τα πάντα και τίποτα – το μυαλό είναι που κοιτάζει, όχι τα μάτια. Αν ήμουν μόνος, ίσως δεν θα ντρεπόμουν τα δάκρυα. Άλλωστε αυτό είναι αυστηρώς προσωπικό, έστω κάτι ανάμεσα στο βιβλίο και σε μένα. Όμως δεν θα ήταν έντιμο απέναντί σας. Συχνά οι περιγραφές σε συνθήκες φόρτισης θυμίζουν ανάβαση με ανεμόσκαλα: αν δεν πέσεις θα φτάσεις επάνω ξέπνοος και ζαλισμένος. Δεν είναι αντικειμενικές, είναι, όμως, αυθεντικές. Τέλος πάντων, μια και γράφω σε αεροπλάνο, υπάρχει χρόνος ώστε τα μάτια να βρουν το χρώμα τους και η ματιά τον προσανατολισμό της. Αν το διαβάζετε αυτό, σημαίνει ότι συμφωνούσα μαζί του και όταν πάτησα, με κάθε τρόπο, στη γη.
Αυτή τη στιγμή, πάνω από τα σύννεφα, το βιβλίο του Ισίδωρου Ζουργού, είναι ένα από τα ωραιότερα πράγματα που διάβασα στη ζωή μου. Ω, ξέρω, μπορεί να είμαι υπερβολικά φορτισμένος και τραγικά απαίδευτος. Ίσως η βιβλιοθήκη μου να είναι ρηχή και ο λογοτεχνικός μου πλούτος απένταρος. Έστω, ακόμα κι αν δεν είναι το ομορφότερο μυθιστόρημα που διαβάσατε ποτέ, σας καλώ να σταθείτε μπροστά σε ένα σπουδαίο βιβλίο. Ειδήμων δεν είμαι, αλλά πιστεύω ότι έπειτα από αυτό το βιβλίο, η ελληνική λογοτεχνία δεν είναι πλέον ίδια. Ο Ζουργός είναι μόλις 50 ετών…
Αντιγράφω από την περίληψη του οπισθόφυλλου: «Ο Ματίας Αλµοσίνο, κρυπτοεβραίος στη Βασιλεία της Ελβετίας, διασχίζει από τρυφερή ηλικία τη Respublica Christiana, τη χριστιανική επικράτεια, ορφανός µε τον τρόπο του Ντίκενς και δέσμιος της θεοκρατικής καταδυνάστευσης της εποχής του. Χτίζει την ενηλικίωσή του μέσα από περιπέτειες, καθώς αλλάζει μάσκες θρησκευτικής και φυλετικής ταυτότητας, διχασμένος σχεδόν ως το τέλος από το μέγα διακύβευμα που εγκαινιάζει ο αιώνας του: τη γέννηση του επιστημονικού λόγου και την ανάφλεξη του ορθολογισμού απέναντι στη νοσταλγία του θαύματος και στις πιο ακραίες μεσσιανικές προσδοκίες.».
Είμαστε στο τέλος του 17ου, στην αρχή του 18ου αιώνα. Και, όντως, είναι η εποχή που η γνώση ανάβει φως και δείχνει τη θρησκεία σαν σκιά. Το ορθό απειλεί το μεταφυσικό και η επιστημονική απόδειξη δοκιμάζει την εικασία. Ο Ματίας Αλμοσίνο είναι ένα χαρισματικό παιδί. Η ζωή του έδωσε ευφυΐα, αλλά οι μοίρες του έκοψαν τα σχοινιά. Οι σκηνές από τον βίο του είναι κομμάτια από το δράμα της εποχής. Γίνονται βήμα πάνω στο οποίο θα ανέβει ο στοχαστής και ο αποκρυφιστής. Ο πιστός και ο αμφισβητίας. Όμως η σκέψη και ο λόγος πάντα υπόκεινται στη δύναμη του τυχαίου και στην επιλογή του απρόβλεπτου. Υπάρχει πεπρωμένο; Είναι ο δρόμος μας μια χαρακιά από το νύχι του Θεού; Ο Ματίας Αλμοσίνο καταλαβαίνει ότι όσο πιο πολύ στοχάζεται, οι μεγάλες ερωτήσεις μπήγονται πιο βαθιά στην ψυχή του. Το αντίτιμο της γνώσης είναι πόνος. Ο Ματίας δεν γελάει σχεδόν καθόλου. Και η στοχαστική κατάληξη βρίσκεται στη σιωπή ή στην παρηγοριά που προσφέρει η παραδοχή του θείου. Και ο Θεός; «Θεός είναι ο άλλος άνθρωπος. Ο κάθε άλλος.». Το βιβλίο πλέει σαν σχεδία σε μία θάλασσα στοχασμών, αποφθεγμάτων. Ειδικά οι επιστολές του Ματίας, εκεί όπου μας αποκαλύπτεται ο ίδιος, χωρίς τη βοήθεια του συγγραφέα, αυτονομούνται ως σημεία με ιδιαίτερο λογοτεχνικό χρώμα.
Η αφήγηση πατάει σε δύο ισχυρούς πυλώνες. Από τη μία είναι η εξαντλητική ιστορική και τεχνική έρευνα του Ζουργού που μεταφέρει στον αναγνώστη συνθήκες, επιστημονικές τάσεις της εποχής και ένα μικρό εγχειρίδιο ιατρικής. Και από την άλλη, η περιγραφή εικόνων και συναισθημάτων με μία γλώσσα που σκαλίστηκε επάνω στο σώμα της αφήγησης. Και ενώ κυλάει τόσο όμορφα, αισθάνεσαι ότι η ροή της την αδικεί, σε πάει γρήγορα πιο κάτω. Ο γοητευμένος αναγνώστης, όπως εγώ, θα γυρίσει πάλι πίσω, θα ξαναδιαβάσει πολλές φράσεις με κλειστά τα μάτια. Είναι εμφανώς «ανδρικό» βιβλίο – τη ζωή ενός άνδρα αφηγείται, ενώ η ένταση των συναισθημάτων μεγαλώνει στη σχέση πατέρα-γιου.
Το βιβλίο είναι τεράστιο, σχεδόν 800 σελίδες. Θέλεις μέρες να το διαβάσεις. Κάποια στιγμή, βράδυ υποθέτω, διαπιστώνεις ότι ο Ματίας σε έχει στοιχειώσει, είναι μέσα σου. Αλλά μετά χαμογελάς γιατί βλέπεις ότι είσαι εσύ μέσα στον Ματίας.
Σκηνές από τον βίο του Ματίας Αλμοσίνο
του Ισίδωρου Ζουργού
ΙSBN 978-960-16-5441-6
Eκδόσεις Πατάκη
