Το βράδυ της 27ης Δεκεμβρίου 2011 είχε τόσο κρύο, που σκεφτόμουν να πάρω αγκαλιά τον πατέρα Νεκτάριο Μουλατσιώτη, των Παπαροκάδων, μήπως και ζεσταθούμε έξω από το Εφετείο της Αθήνας.
Και οι δύο ήμασταν εκεί, περιμένοντας τον, κρατούμενο, ηγούμενο Εφραίμ. Ο πατέρας Νεκτάριος για συμπαράσταση, εγώ για ρεπορτάζ. Κατά μία εκδοχή και οι δύο για δουλειά είχαμε πάει. Μαζί μας πάγωναν και άλλα 400 άτομα, αριθμός ικανός για να προκαλέσει κυκλοφοριακά προβλήματα στη Λεωφόρο Αλεξάνδρας, κάτι άλλωστε που το επεδίωκαν και οι ιερείς, στην ηγεσία της μικρής συγκέντρωσης. «Περπατάμε μέσα από τον δρόμο, αδερφοί, όχι στο πεζοδρόμιο». Τέλος πάντων, ο ηγούμενος ήρθε, αλλά είδαμε μόνο το περίγραμμα της κεφαλής του -το μαύρο αυτοκίνητο έκανε τα λάστιχα αναστενάρια και μπήκε με τις μπάντες στο πάρκινγκ. Μετά οι συγκεντρωμένοι έψαλαν τον Ακάθιστο Υμνο και ο καθένας πήγε στην ευχή του Θεού, αν και για την περίπτωσή μου διατυπώνονται συνεχώς ενστάσεις.
Επίσης ούτε ο ηγούμενος Εφραίμ πήγε, τουλάχιστον τότε, στην ευχή του Θεού αφού κατέληξε προσωρινά κρατούμενος για το πολυθρύλητο σκάνδαλο του Βατοπαιδίου. Εκείνο το βράδυ, λοιπόν, ένας άνθρωπος που ήρθε στη συγκέντρωση στο Εφετείο μπήκε στον κόπο να μου δείξει κάτι που διέφευγε από την κοντόφθαλμη ματιά μου. Εμείς βλέπαμε το έργο, με τα σκηνικά και τους πρωταγωνιστές του, τοποθετημένο στον δικό μας χρόνο, στα μέτρα της ζωής μας. Μάθαμε τον Εφραίμ και τον Αρσένιο, επικεφαλής της αδερφότητας που κρατά για αιώνες και τη Ζώνη της Παναγίας – η οποία, ως γνωστόν, όταν βγαίνει σε περιοδεία φέρνει τόσα έσοδα, που μετατρέπεται σε Ευρωζώνη. Αυτό που λησμονούμε είναι ότι ο Εφραίμ και ο Αρσένιος δεν είναι τίποτα περισσότερο από όργανα ενός υπεραιωνόβιου οργανισμού με υπερφυσική ανθεκτικότητα και υποδειγματική προσαρμοστικότητα. Είναι όργανα του μοναστηριού.
Φανταστείτε το μοναστήρι σαν ένα πλοίο που πλέει στην αιωνιότητα. Αβύθιστο αν και χτυπιέται από ανέμους και κύματα που δείχνουν μεγαλύτερα και από τα κατάρτια του. Πότε ανεβάζει και πότε κατεβάζει πανιά. Πότε χάνει ναύτες και πότε φορτώνει άνδρες ως και στα αμπάρια του. Το μοναστήρι, ως οργανισμός, δεν αντιλαμβάνεται τα πράγματα όπως εμείς. Εχει τον χρόνο με το μέρος του και τους αιώνες στους θησαυρούς του. Είναι το ίδιο μοναστήρι, ο ίδιος οργανισμός, η ίδια ψυχή που ευεργετήθηκε από βυζαντινούς αυτοκράτορες, διαπραγματεύθηκε με οθωμανούς σουλτάνους, γερμανούς διοικητές και δέχθηκε χειροφίλημα από ευσεβή και ασεβή χείλη ελλήνων κυβερνητών. Πώς θα μπορούσε, αλήθεια, το μοναστήρι να ηττηθεί; Ακόμα και αν έχανε αυτόν τον αιώνα δίκες, χρήματα και οικόπεδα, θα τα κέρδιζε τον επόμενο. Εν ανάγκη τον μεθεπόμενο, ο χρόνος δεν είναι πρόβλημα, είναι ευλογία.
Ο δικηγόρος του ηγούμενου Εφραίμ δήλωσε ότι η περιουσία του μοναστηριού αξιοποιείται για φιλανθρωπικό έργο και ότι, εν τέλει, το ελληνικό Δημόσιο δεν είχε τίποτα να χάσει κατά την ανταλλαγή της λίμνης Βιστωνίδας με στερεά οικόπεδα. Δεν είναι ακριβώς έτσι. Το μοναστήρι -όχι μόνο το Βατοπαίδι- προσβλέπει πρώτα στην επιβίωση και στην ευρωστία του. Κάνει δουλειές. Τις κάνει με δικούς του ανθρώπους και ευνοεί δικά του παιδιά. Υπάρχουν συμβάσεις και συμβόλαια που θα σκανδάλιζαν και άγιο. Με αμύθητες περιουσίες. Στην ουσία, οι ηγούμενοι των μοναστηριών είναι μάνατζερ, CEO, που δεν ελέγχονται ούτε από αρχές, ούτε από μετόχους. Υπάρχει, βέβαια, η οργανική σχέση με το Πατριαρχείο, αλλά δεν σηκώνει κανείς μία σύμβαση για να τινάξει τη σκόνη από πάνω της.
Αρκετοί αντιμετωπίζουν με σαρκασμό την έννοια των αυτοκρατορικών χρυσόβουλων που συχνά κρίνουν δικαστικές διαμάχες υπέρ των μοναστηριών. Δεν θα έπρεπε. Διότι βάσει αυτών των χρυσόβουλων τεκμαίρονται και ιδιοκτησίες χριστιανικού, ρωμαίικου ενδιαφέροντος στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και μετέπειτα στην Τουρκία. Και το ελληνικό κράτος, με τη σύσταση του, αναγνώρισε τη νομική συνέχεια.
Η Μονή Βατοπαιδίου ιδρύθηκε από τον Μέγα Κωνσταντίνο. Καταστράφηκε από τον Ιουλιανό τον Παραβάτη και ανοικοδομήθηκε από τον Μέγα Θεοδόσιο. Στην ελληνική επικράτεια δεν ανήκει ούτε 110 χρόνια. Μακροπρόθεσμα δε, στο βάθος των χρόνων, είναι πιο πιθανό να υπάρχει η Μονή, παρά το ελληνικό κράτος. Το δικαστήριο που δικαίωσε τον ηγούμενο Εφραίμ έκρινε όπως κρίνουν και οι αιώνες που ασταμάτητα απλώνουν και μαζεύουν τα αστέρια πάνω από τα καμπαναριά της Μονής.
