Τις τελευταίες μέρες των διακοπών είπα, εκτός από το κορμί, να κάψω λίγο και το μυαλό. Πεσμένος μπρούμυτα στην άμμο, στηριζόμενος στους πήχεις των χεριών, σαν ηλικιωμένη κόμπρα, βυθίστηκα στο TikTok. Και η αλήθεια είναι ότι τα εγκεφαλικά μου κύτταρα άρπαξαν αμέσως, σχεδόν τα μύριζα. Διότι μπορεί να βρέθηκα μέχρι τον λαιμό στο trash, αλλά, το καταραμένο, είναι εθιστικό με έναν τρόπο που τον αντιλαμβάνεσαι μόνο αν μπεις εκεί μέσα.
Για τους μεγαλύτερους σε ηλικία, που ενδεχομένως δεν γνωρίζουν περί TikTok: είναι ένα μέσο κοινωνικής δικτύωσης, κινεζικής έμπνευσης και ιδιοκτησίας. Οι χρήστες ανεβάζουν βίντεο που δημιουργούν με το κινητό τους και τα εξαιρετικά τεχνικά εργαλεία που, πράγματι, παρέχει η πλατφόρμα. Μπορούν να κάνουν και ζωντανές μεταδόσεις. Το TikTok έχει 1.4 δισεκατομμύρια χρήστες από τους οποίους το 70% συνδέεται τουλάχιστον μία φορά το μήνα. Ο δημογραφικός δυναμισμός της πλατφόρμας είναι εντυπωσιακός. Το 75% των χρηστών ανήκουν στην ηλικιακή ομάδα 18-35. Προφανώς ενήλικες δηλώνουν και οι έφηβοι που κατακλύζουν το μέσο, πρόκειται, άλλωστε, για μία ιδιαίτερα δημοφιλή (ως απαραίτητη) πλατφόρμα σε αυτές τις ηλικίες. Εγώ ανήκω στο ταπεινό 3% που αντιπροσωπεύει τους άνω των 50. Μπήκα, λοιπόν, σε έναν κόσμο που δεν με αφορά και λογικά με αφήνει αδιάφορο. Πόσα λίγα ξέρω… Αντίχειρας στην οθόνη και κύλιση προς τα πάνω. Επόμενο βίντεο.
Δεν μπορείς, φυσικά, να περιγράψεις μία πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης χρησιμοποιώντας χαρακτηρισμούς και επίθετα. Είναι σαν να προσπαθείς να περιγράψεις το σύμπαν. Αλλωστε βλέπεις αυτά που επιλέγει ο αλγόριθμος για σένα, βίντεο που, κατά το προγραμματιστικό μοντέλο, θα σε κρατήσουν περισσότερη ώρα στην εφαρμογή. Το TikTok είναι ένα τρυπάνι που βυθίζεται στο μυαλό σου και βγάζει ντοπαμίνη. Η γρήγορη εναλλαγή των βίντεο, η μεταφορά από τον έναν κόσμο στον άλλον, η προσμονή της έκπληξης που ακολουθεί, διεγείρουν τα κέντρα ευχαρίστησης του εγκεφάλου. Και έτσι πας όπως η μέλισσα στη γύρη. Τη μία είσαι στο παρμπρίζ ενός νταλικιέρη στην εθνική οδό, την επόμενη στιγμή ψαρεύεις γαρίδα στη Νέα Ορλεάνη, μετά βλέπεις έναν τύπο σαν τον μακαρίτη τον Λέμι των Motorhead να κάνει πρόγραμμα με σκυλάδικα. Ακολουθεί ένα παχύσαρκο αγόρι που εξομολογείται ότι βλέπει πορνό. Ενας τσιγγάνικος γάμος στη Θήβα σε ζωντανή μετάδοση. Μία ηλικιωμένη κυρία, εμφανώς διαταραγμένη, να διαβάζει προστυχόλογα που της γράφουν στα σχόλια της μετάδοσης. Κάποιος από τα ΟΥΚ εξηγεί πώς θα φάει Τούρκους, άλλος δείχνει πώς να διαρρήξεις ένα αυτοκίνητο, ένα ζευγάρι μας παρουσιάζει το χιουμοριστικό σκετσάκι του. Με όρους απαλλαγμένους από την πολιτική ορθότητα, μπορείς να πεις ότι είναι στιγμές που το TikTok θυμίζει τσίρκο τεράτων. Και πολύ trap. Με αρκετό υπαινικτικό πορνό από πιτσιρίκια, αγόρια και κορίτσια στα 15 τους. Και αυτό μου προκάλεσε φρίκη. Οχι για τους λόγους που νομίζετε.
Αν το TikTok, όπως λένε, περιγράφει, κατά κάποιον τρόπο, τις τάσεις στο πολύ νεανικό κοινό, τότε αυτό που είδα με προβλημάτισε. Οχι επειδή βλέπεις νεαρά αγόρια και κορίτσια να ποζάρουν ναρκισιστικά και σέξι ντυμένα στο φακό -τα αγόρια να δείχνουν μπράτσα και τα κορίτσια να τονίζουν το στήθος τους (όσο πιο πλούσιο, τόσο αυξάνοντα και οι followers). Με ενόχλησε το soundtrack της trap, με στίχους σεξιστικούς ως εντελώς εξευτελιστικούς για τη γυναίκα. Και στο TikTok τους βλέπεις στο στόμα κοριτσιών, ενώ λικνίζονται με λαγνεία μπροστά στο φακό. Και δεν ξέρεις αν αυτό που παρακολουθείς είναι προϊόν σεξουαλικής απελευθέρωσης ή ακριβώς το αντίθετο. Προφανώς είναι το αντίστοιχο της επίδειξης σωματικής κάλλους κατά τα ήθη του Instagram. Και εδώ συνάντησα μία παραδοξότητα που με έκανε να χτυπάω το κεφάλι μου στον τοίχο.
Εβλεπα τα κοριτσάκια να τραγουδούν στίχους που περιγράφουν τι θα συμβεί σε μία κοπέλα αν μπει στο αυτοκίνητο του τράπερ. Και σκεφτόμουν ότι στο άλλο δωμάτιο οι γονείς τους μπορεί να γράφουν στα social κατά του σεξισμού και υπέρ της πολιτικής ορθότητας. Εκεί που πας να κατατάξεις τον σεξισμό στις κοινωνικές παθογένειες, αυτός μπαίνει από το παράθυρο και έχει το νεανικό πρόσωπο του θύματός του. Ναι, το γνωρίζω ότι παρατηρώ τα πράγματα από την απόσταση που δημιουργεί το χάσμα των γενεών. Ετσι δεν συνέβαινε πάντα; Ομως υπάρχει μία ποιοτική διαφορά. Στη δική μου νιότη οι παλαιότεροι θα στέκονταν στην «προστυχιά», στην προσβολή των ηθών. Ουδόλως με απασχολεί κάτι τέτοιο. Με απασχολεί το πρότυπο που καλουπώνεται εκεί μέσα, πίσω από αυτές τις συμπεριφορές, τις σέξι πόζες (που δείχνουν θλιβερές από μία ηλικία και κάτω) και τους βίαιους στίχους. Το πρότυπο της επίδειξης, όπου μόνο η ομορφιά, η δύναμη και το χρήμα αποτελούν συνισταμένες προόδου και κοινωνικής αποδοχής. (Με την ευκαιρία, αυτοί οι τύποι που μας δείχνουν τα μετρητά τους, έχουν απασχολήσει κανέναν;)
Από την άλλη σκέφτομαι ότι όλα αυτά που παρατηρώ να είναι το σάστισμα ενός μεσήλικα μπροστά στο καινούργιο που έρχεται. Κάπως έτσι θα σάστιζαν και οι δικοί μας γονείς όταν ακούγαμε heavy metal ή, πιο παλιά, όταν ήρθε η ροκ και μάκρυναν τα μαλλιά. Αλλά και πάλι, αυτός ο κόσμος πρέπει να είναι καλύτερος από εκείνον. Γιατί, όσο και αν πάει σε καλουπώσει σε μοντέλα, σου αφήνει μεγαλύτερο περιθώριο για να είσαι ο εαυτός σου. Και άμα λάχει να έχεις και δικό σου κανάλι με χιλιάδες followers.
