Οταν βάλαμε τα φωτογραφικά άλμπουμ στο πατάρι και πιάσαμε τα κινητά, άλλαξε για πάντα η σχέση μας με τον χρόνο και τη διαχείριση των αναμνήσεων
Το φωτογραφικό άλμπουμ ήταν το Instagram της οικογένειας. Τα social media πριν το Internet. Με διαλεγμένες φωτογραφίες, όπως αυτές που ανεβάζεις τώρα. Καλοστημένα πορτρέτα με τουριστικό φόντο, οικογενειακά τραπέζια, οι παππούδες στα νιάτα τους και κάτι κουμπάροι χαμένοι με τα χρόνια. Η επιλογή των φωτογραφιών γινόταν με ιδιαίτερη επιμέλεια καθώς αντιπροσώπευαν τη δημόσια εικόνα της οικογένειας. Και όλες περιείχαν πρόσωπα, το τοπίο ήταν σκηνικό για τον πρωταγωνιστή του καρέ. Ηταν, άλλωστε, η εποχή που μετρούσες τις πόζες στο φιλμ, δεν τις ξόδευες χωρίς σπουδαίο λόγο. Το άλμπουμ τοποθετείτο σε ευκρινές σημείο, συνήθως στο τραπεζάκι του σαλονιού, δίπλα στο κρυστάλλινο τασάκι ή στη φοντανιέρα. Ο επισκέπτης γύριζε τις σελίδες και έδινε προφορικά Like. Τα πιο καλά άλμπουμ επέτρεπαν και την προσθήκη λεζάντας, με τον τόπο και τη χρονολογία. Και φιλοξενούσαν μόνο τις πιο σημαντικές φωτογραφίες, εκτός, φυσικά, από εκείνες που ήταν αυστηρά προσωπικές και έμεναν καταδικασμένες σε αιώνια κιτρινίλα μέσα σε κάποιο συρτάρι. Κάτι παλιοί έρωτες που έπρεπε να μείνουν κρυφοί, τις περισσότερες φορές τους ροκάνιζε το σκοτάδι.
Με τις εκτυπωμένες φωτογραφίες και τα άλμπουμ έκανες διαχείριση αναμνήσεων, διατηρούσες μία σαφή και οριοθετημένη σχέση με το παρελθόν. Τοποθετούσες το δάχτυλο επί της προστατευτικής ζελατίνας, έδειχνες τη φωτογραφία και άνοιγε ένας χρονικός διάδρομος που οδηγούσε πίσω, στη συγκεκριμένη στιγμή. Διότι για να μπει στο άλμπουμ μία φωτογραφία, έπρεπε, στα αλήθεια, να αντιπροσωπεύει ένα γεγονός, μία περίσταση που άξιζε να «παγώσει» για να διατηρηθεί στο χώρο φύλαξης των αναμνήσεων. Στο παλιό σύμπαν διατηρούσαμε διαφορετική σχέση με τον χρόνο. Πρώτα-πρώτα ήταν πιο άδειος από γεγονότα ή, τέλος πάντων, έτσι τον αισθανόσουν. Και σίγουρα κυλούσε πιο αργά, σταγόνα-σταγόνα, καμία σχέση με το σήμερα που η βρύση ξεχάστηκε ανοιχτή και τρέχει ακατάπαυστα. Ο κόσμος ήταν μεγαλύτερος, πολύ μεγαλύτερος. Και οι στιγμές που αποτύπωνε το φωτογραφικό χαρτί, ασπρόμαυρες ή έγχρωμες, έφτιαχναν το φιλμ της ζωής σου.
Σήμερα έχεις χιλιάδες φωτογραφίες στο κινητό σου. Εντελώς χύμα, πεταμένες στη ροή του ψηφιακού άλμπουμ, σαν να βλέπεις ανακατεμένα τραπουλόχαρτα στο τραπέζι. Δεν τις σβήνεις γιατί, πρακτικά, έχεις απεριόριστο χώρο. Πλέον οι αναμνήσεις σου χωρούν και για τις λεπτομέρειες. Κατά κάποιον τρόπο λειτουργείς όπως μία κάμερα ασφαλείας. Καταγράφεις και εντελώς άσχετα ή αδιάφορα πράγματα επειδή είναι απλό και εύκολο. Φωτογραφίζεις τον εαυτό σου και τους κοντινούς ανθρώπους. Παίρνεις βίντεο, επεξεργάζεσαι εικόνες. Δεν το καταλαβαίνεις, αλλά, στην πραγματικότητα, γυρίζεις ένα ντοκιμαντέρ της ζωής σου. Υπάρχει μόνο ένα μεγάλο πρόβλημα. Σπάνια θα κάτσεις και θα τα βάλεις όλα αυτά, βίντεο και φωτογραφίες, σε μία σειρά. Τα αφήνεις εκεί, ατάκτως ειρημένα. Πρακτικά η αξία των αναμνήσεων σου έχει υποτιμηθεί, δεν τις διαχειρίζεσαι όπως οι άνθρωποι που είχαν μόνο φιλμ και άλμπουμ. Ανεβάζεις, βέβαια, στα social media, διατηρώντας, κατά κάποιον τρόπο ένα ψηφιακό ημερολόγιο της ζωής σου. Σε δέκα χρόνια το Facebook θα σου θυμίσει τι έκανες αυτά τα Χριστούγεννα. Και (ποιος ξερει;) σε πενήντα ή και σε εξήντα χρόνια, όταν εσύ δεν θα είσαι εδώ, το προφίλ σου στα social θα στέκει σαν αναμμένο καντήλι, φωτεινό απομεινάρι της παρουσίας σου στον κόσμο.
Ομως με τη ζωή να τρέχει πιο γρήγορα και σχεδόν κάθε γεγονός να διεκδικεί θέσεις στις αναμνήσεις σου, κάπου χάνεται το μέτρο, μαζί με την αίσθηση του χρόνου. Αν ακολουθήσεις αντίστροφα τη ροή των φωτογραφιών στο κινητό, θα διαπιστώσεις δύο πράγματα: πρώτον, έχεις φωτογραφίσει δεκάδες ή εκατοντάδες στιγμιότυπα που σήμερα φαίνονται αδιάφορα και δεύτερον κάτι δεν έχεις υπολογίσει σωστά στον χρόνο. Αν κάτι συνέβη στην αρχή του έτους, είτε δεν το θυμάσαι καθόλου, είτε θεωρείς ότι ανήκει πιο πίσω στο παρελθόν. Ο χρόνος πλέον έχει φουσκώσει προς τα πάνω, δεξιά και αριστερά. Το μήκος του παραμένει ίδιο, αλλά έχει φορτωθεί με τόσα γεγονότα, ώστε τα χάνεις όταν πρόκειται να τα τοποθετήσεις στο σωστό κουτάκι του ημερολογίου. Πιάστε το κινητό σας. Μετρήστε πόσες φωτογραφίες πήρατε μέσα στο 2023. Και πόσες από αυτές δεν σας λένε απολύτως τίποτα. Κάθε χρόνος που φεύγει μας θυμίζει ότι τον ξοδέψαμε και σε πράγματα που αποδείχθηκαν ανούσια, εντελώς άδεια.
