Συνήθως αρχίζει με την ανησυχία να βγαίνει σαν καπνός από το λογιστήριο της επιχείρησης. Και μετά ο καπνός κατεβαίνει στο πάτωμα, μεταμορφώνεται σε φήμη και αρχίζει να σέρνεται από γραφείο σε γραφείο. Μέχρι να περάσουν τέσσερις ώρες οι περισσότεροι εργαζόμενοι έχουν πληροφορηθεί ότι η μισθοδοσία θα καθυστερήσει. Δεν είναι δίκαιο, αλλά πολλές φορές θεωρείται λογικό, αναπόφευκτο, αναμενόμενο.
Πράγματι, οι επιταγές σκάνε σαν δυναμίτες, απαιτητικοί προμηθευτές και ασυνεπείς οφειλέτες βάλλουν με μικρές και μεγάλες κανονιές κατά της επιχείρησης και η μισθοδοσία καθυστερεί. Και επειδή αυτό συμβαίνει συνέχεια, η μισθοδοσία θα γίνει σαν αυτοκίνητο που το προσπερνούν οι μήνες. Μέσα σε τέσσερις μήνες η επιχείρηση σου χρωστάει ένα μισθό, θυμίζοντας σου πως και εσύ της οφείλεις πολλά περισσότερα, όπως την παραμονή σου στην αγορά εργασίας. Όμως η κρίση είναι γάγγραινα, μέγγενη που πνίγει το ταμείο. Τα κέρδη μειώνονται ή και εξανεμίζονται, ενώ εκείνα που συγκεντρώθηκαν στην εποχή της ανεμελιάς δεν θεωρούνται πλέον διαθέσιμα. Η μισθοδοσία δεν αργεί απλώς να φτάσει, έρχεται και μικρότερη σε μέγεθος. Στην καλύτερη περίπτωση οι εργαζόμενοι έχουν κληθεί να υπογράψουν νέες συμβάσεις. Υπάρχουν και περιπτώσεις που το έμαθαν μόνοι και έκπληκτοι μπροστά στο ΑΤΜ. Το δίλημμα είναι εφιαλτικά απλό: απολύσεις ή περικοπή μισθών; Βέβαια στο τέλος γίνονται και τα δύο, αλλά εσύ, ως εργαζόμενος, προτιμάς να κρατιέσαι με ένα χέρι από το χείλος του γκρεμού, παρά να χαθείς στην άβυσσο που δεν έχει πάτο.
Υπάρχουν επιχειρήσεις που, αντικειμενικά, καταρρέουν κάτω από την πίεση της κρίσης. Αλλά υπάρχουν και επιχειρήσεις που χρησιμοποιούν την κρίση ως πρόσχημα για μία βολική και θεαματική περικοπή του εργατικού κόστους. Όπως και να έχει, λοιπόν, η αγορά εργασίας βρίσκεται πιο πέρα και πιο σκοτεινά και από τις αγριότερες φαντασιώσεις της τρόικας. Περικοπές μισθών και ημερών εργασίας, ανασφάλιστη απασχόληση, σιωπηρή κατάργηση δώρων και να ριγείς από το ρεύμα που προκαλούν τα σαγόνια της ανεργίας καθώς κλείνουν, κατασπαράζοντας τον διπλανό σου.
Εργαζόμενοι και εργοδότες προσέρχονται τώρα στη συζήτηση προκειμένου να συμφωνήσουν ένα πλαίσιο αποδοχών που συνάδει με τις απαιτήσεις της τρόικας. Ουσιαστικά καλούνται να διασχίσουν ένα αδιέξοδο, να εκλογικεύσουν έναν παραλογισμό: πώς γίνεσαι ανταγωνιστικός σε περιβάλλον ύφεσης; Όλοι τους γνωρίζουν ότι η αλήθεια της ζωής και η πραγματικότητα της αγοράς αγνοούν υπογραφές, ηθική και νόμους. Δεν θα μπορούν να πιάσουν τον εργαζόμενο από τον λαιμό; Ε, και; Θα του κόψουν το πόδι. Αυτό που θέλουν να προλάβουν, έχει ήδη συμβεί.
