Η ταινία του Γιώργου Λάνθιμου έχει πολλά κωμικά και εξόχως πικρά στοιχεία. Αλλά στο τέλος σε κάνει να σκεφτείς για το μέγεθος της καταπίεσης που δέχεσαι κάθε μέρα, κάθε ώρα και στιγμή
Υπακούοντας στο πατριωτικό καθήκον έσπευσα και εγώ να παρακολουθήσω την ταινία του Γιώργου Λάνθιμου. Η γνώμη μου για τα κινηματογραφικά δεν πιάνει ούτε σεντ, πλην όμως οφείλω να σημειώσω ότι βρήκα την ταινία αριστουργηματική και την Εμα Στόουν με το Οσκαρ στα χέρια. Με εντυπωσίασε η καλλιτεχνική γραφή του Λάνθιμου, οι διάλογοι είναι ευρηματικοί, ενώ το σχόλιο για την υποκρισία των κοινωνικών συμβάσεων διατρέχει όλη την ταινία. Το σεναριακό εύρημα, πάνω στο οποίο οικοδομείται το φιλμ, έχει ως εξής: μία εγκυμονούσα γυναίκα αυτοκτονεί πέφτοντας από γέφυρα. Ενας γιατρός, που πειραματίζεται με πτώματα, της χαρίζει καινούργια ζωή, αντικαθιστώντας τον εγκέφαλο της με εκείνον του βρέφους που κυοφορούσε. Και εδώ σταματάει ο σεναριογράφος και ξεκινάει ο Φρόιντ. Τι θα συνέβαινε, αλήθεια, αν ένα μωρό αποκτούσε τις διαστάσεις και τις δυνατότητες ενός ενήλικα; Θα προσπαθούσε, χωρίς το άγχος και τη συνείδηση του κοινωνικού ελέγχου, να ικανοποιήσει τις βασικές του ενορμήσεις. Θα έτρωγε με τη λαιμαργία του μωρού που θηλάζει και θα ικανοποιούσε, ανεξέλεγκτα και βουλιμικά, τη σεξουαλική του ορμή. Ενα μωρό στο σώμα ενήλικα θα ήταν αγρίμι. Είναι περίπου το ίδιο με αυτό που λένε για τις γάτες. Αν για μία μέρα έπαιρναν διαστάσεις τίγρης δεν θα έμενε ζωντανός άνθρωπος στον πλανήτη. Θα μας κατασπάραζαν όλους, ξεκινώντας από τους κηδεμόνες τους. Διότι, να το ξέρετε, οι γάτες μας μισούν. Και έχουν βάλει ως σκοπό να μας κατακυριεύσουν. Το κάνουν αργά και μεθοδικά εδώ και χιλιετίες. Μας ελέγχουν και ενίοτε μας ταπεινώνουν, εξωθώντας μας σε ακραία γελοίες συμπεριφορές. Στο μέλλον η ανθρωπότητα θα δουλεύει για να ταΐζει με γκουρμέ πατέ τις γάτες της.
Τέλος πάντων, ο Φρόιντ τα έχει πει όλα στο «Ο πολιτισμός ως πηγή δυστυχίας». Το κόστος για τον πολιτισμό και τη λειτουργία μίας συντεταγμένης κοινωνίας είναι ο έλεγχος των ενορμήσεων μας. Αν θέλεις να το λειάνεις κάπως, θα χαρακτηρίσεις τη συνθήκη συμβιβαστική. Αν όμως επιθυμείς να είσαι ειλικρινής, τότε θα μιλήσεις για σκληρή καταπίεση.
Τα ποπ κορν δεν ευνοούν τον στοχασμό, αλλά, παρακολουθώντας την ταινία προσπάθησα να απαριθμήσω τα πεδία της καθημερινής καταπίεσης. Πάρτε ως παράδειγμα τη σεξουαλική ορμή. Ελέγχεται με κάθε δυνατό τρόπο. Ηθικά, θρησκευτικά και αν τα πράγματα φτάσουν στα άκρα, ακόμα και ποινικά. Ο άνθρωπος οφείλει να εκφράζει τη λίμπιντο εντός συγκεκριμένων πλαισίων που υπαγορεύονται κοινωνικά. Επίσης η ελευθερία της έκφρασης είναι μία έννοια εξόχως υποκειμενική. Μπορείς να πεις τα πάντα, εκτός από εκείνο που θα ήθελες να φωνάξεις με όλη σου τη δύναμη. Οι σχέσεις με τους κοντινούς ανθρώπους και το επαγγελματικό περιβάλλον καθορίζονται σε μεγάλο βαθμό από ένα πλέγμα μυστικών, ψεμάτων και συμβιβασμών. Ασφαλώς η μεγαλύτερη, η χειρότερη μορφή καταπίεσης επιβάλλεται όταν λες ψέματα στον ίδιο σου τον εαυτό. Είτε επειδή τον φοβάσαι, είτε επειδή προσπαθείς να του χρυσώσεις το χάπι. Εδώ τώρα μπορεί να σηκωθεί ένα χέρι και να ζητήσει την προσθήκη της δίαιτας στην παλέτα της καταπίεσης, αλλά δεν πρόκειται να δεχθώ την ένσταση. Θα δεχθώ όμως την καταπίεση που ασκεί η εικόνα και η ανάγκη για ναρκισσιστική επιβεβαίωση. Πότε στο παρελθόν η εικόνα, ως μέσο κοινωνικής αποδοχής, δεν είχε τόσο μεγάλη σημασία για τους ανθρώπους. Σήμερα οφείλεις να είσαι όμορφος, να μαζεύεις like, να δείχνεις νεότερος και να αναδεικνύεις την ευτυχία των μικρών στιγμών γιατί, ναι ρε φίλε, μόνο εσύ μπορείς να τη διακρίνεις. Και εδώ προβάλλει μία θεμελιώδης αντίφαση: οι άνθρωποι είναι πιο ελεύθεροι, αλλά και συνάμα πιο καταπιεσμένοι από ποτέ. Πρέπει να προσέχεις πώς μιλάς και γράφεις, πώς κοιτάζεις, πώς αγγίζεις. Το γέλιο θέλει πλέον ζύγισμα. Και σε πολλά πράγματα, που κάποτε δεν σε ενδιέφεραν, τώρα, αν χρειαστεί, οφείλεις να δείξεις ευαισθησία, λύπη, ακόμα και οδύνη. Δείτε την ταινία, αν δεν την έχετε ήδη δει, δοκιμάζοντας να βάλετε τον εαυτό σας στη θέση της Εμα Στόουν. Και πιστέψτε το, έστω για λίγο. Θα αισθανθείτε κάτι εσωτερικό να γαργαλάει το στομάχι σας.
