Είσαι στο υπουργείο Εσωτερικών. Κατεβαίνεις στον δρόμο και τσιμπάς, εντελώς τυχαία, δέκα Έλληνες. Τους βάζεις να κάνουν το τεστ γνώσεων για την απόκτηση της ελληνικής ιθαγένειας. Στο τέλος βλέπεις τα αποτελέσματα και θέλεις να τους πάρεις το διαβατήριο.
Παρουσιάστηκε η τράπεζα θεμάτων από την οποία θα αντλούνται οι ερωτήσεις στις εξετάσεις των υποψηφίων συμπατριωτών μας που έχουν κάνει αίτηση για την απόκτηση ελληνικής ιθαγένειας. Είναι απολύτως βέβαιο ότι οι περισσότεροι Έλληνες δεν μπορούν να πιάσουν υψηλό σκορ στην Ιστορία και στη Γεωγραφία -για την ανάπτυξη γραπτού και προφορικού λόγου το συζητάμε. Και δεν βγάζω τον εαυτό μου έξω από τον μέσο όρο, άνοιξα αρκετές από τις ερωτήσεις και βρήκα πολλές στις όποιες είτε αδυνατώ να απαντήσω, είτε δεν είμαι απολύτως σίγουρος. (Mπορείτε να δοκιμάσετε και εσείς τις γνώσεις σας, επιλέξτε κυρίως θέματα Ιστορίας)
Ναι, βέβαια, οι εξεταζόμενοι θα έχουν την ευκαιρία να αποστηθίσουν τις σωστές απαντήσεις και να απαντήσουν σχεδόν φωτογραφικά. Δεν γίνεται και αλλιώς. Αν θέλεις να πάρεις ελληνικό διαβατήριο πρέπει να γνωρίζεις ότι ο Ανδρέας Παπανδρέου δεν ηγήθηκε της Ένωσης Κέντρου στη Μεταπολίτευση, αλλά και τι ήταν τα «Λαυρεωτικά». Αυτός, άλλωστε, είναι και ο πιο δίκαιος τρόπος. Παλαιότερα βρισκόσουν ενώπιον μίας επιτροπής, η οποία αξιολογούσε, με υποκειμενικά κριτήρια, πόσο Έλληνας είσαι. Τώρα υπάρχει το τεστ. Είναι αντικειμενικό. Πιάνεις ή δεν πιάνεις τους πόντους. Και αξιολογείται η ικανότητά σου στη μηχανική αποστήθιση. Ας ελπίσουμε, βέβαια, να υπάρχει ένα περιθώριο ελαστικότητας. Με το παλαιό καθεστώς είχα παρακολουθήσει τη διαδικασία κατά την οποία μία κυρία ασιατικής καταγωγής είχε πάρει την υπηκοότητα γνωρίζοντας μόνο τα βασικά στα ελληνικά. Είχε όμως κάνει τέσσερα παιδιά με έναν Έλληνα σε ακριτικό νησί. Δεν είναι Ελληνίδα;
Κάποιοι, εκ του «πατριωτικού» χώρου, βρήκαν τις ερωτήσεις προκλητικές. Ενόχλησε, ας πούμε, επειδή υπάρχει ερώτηση για την Αλίκη Βουγιουκλάκη. Μα, είναι δυνατόν, να είσαι Έλληνας και να μην ξέρεις τη Βουγιουκλάκη; Θίχθηκαν από τις ερωτήσεις ποδοσφαιρικού χαρακτήρα. Ποιος Ελληνας δεν γνωρίζει ότι ο Ολυμπιακός έχει έδρα σε λιμάνι; Το μουσικό συγκρότημα στο οποίο τραγουδούσε ο Πασχάλης ενδέχεται να μην το γνωρίζουν πλέον οι περισσότεροι Έλληνες. Ας το μάθουν οι καινούργιοι συμπατριώτες μας.
Βέβαια οι περισσότεροι εξεταζόμενοι θα ξεχάσουν τις σωστές απαντήσεις αμέσως μετά την ολοκλήρωση της εξέτασης. Λογικό. Και μικρό το κακό. Δεν αισθάνεσαι Έλληνας αν αποστηθίσεις σωστά καμιά εκατοστή ερωτήσεις. Αλλωστε σε μεγάλο βαθμό η συζήτηση αυτή είναι υποκειμενική. Τι σημαίνει, δηλαδή, το να είσαι και να αισθάνεσαι Έλληνας; Μπορεί κάποιος να το ορίσει με απόλυτη σαφήνεια;
Από την άλλη, ίσως να ήταν προτιμότερη η εξέταση στα αμερικανικά πρότυπα. Εκεί οι εξεταζόμενοι καλούνται να απαντήσουν σε 100 ερωτήσεις που έχουν να κάνουν με τη θεσμική λειτουργία της νέας τους πατρίδας. Εδώ δίνουμε σημασία στη γνώση του χώρου και του ιστορικού περιβάλλοντος. Κατά βάση δεν μας ενδιαφέρει τι εφόδια θα έχουν οι νέοι συμπατριώτες μας, αλλά πώς θα δημιουργήσουμε στους «παλιούς» μία ψευδαίσθηση που θα τους λέει ότι και οι καινούργιοι είναι ίδιοι.
Πρόσφατα άκουγα έναν ομιλητή στην τηλεόραση να διατυπώνει αργά και με απλά λόγια τη θέση του. «Υπάρχουν πλέον αρκετοί που ζουν μαζί μας, ακόμα και συμπατριώτες μας, που δεν καταλαβαίνουν καλά ελληνικά», είπε. Δεν το έλεγε ειρωνικά -κάθε άλλο. Πλέον μπορεί να το διαπιστώσετε και γύρω σας. Υπάρχουν αρκετοί συμπατριώτες μας που δεν γεννήθηκαν, αλλά έγιναν Έλληνες υπήκοοι. Όπως επίσης υπάρχουν πάρα πολλοί που γεννήθηκαν εδώ από γονείς μετανάστες, έλαβαν ελληνική παιδεία, μεγάλωσαν όπως όλα τα ελληνόπουλα, έχοντας, όμως, διαφορετικές προσλαμβάνουσες από το σπίτι.
Αυτή η κατάσταση, με τη ζύμωση και την εξέλιξη, θα οδηγήσει σε ένα νέο πλαίσιο συγκρότησης της εθνικής συνείδησης και αυτοπροσδιορισμού του Έλληνα. Άλλωστε εδώ και καιρό η έννοια του Έλληνα δεν συνδέεται απαραιτήτως με την Ορθοδοξία και το χρώμα του δέρματος, κάτι που ίσχυε στην αυγή του κράτους. Οι περισσότεροι από όσους αγωνιούν για το μέλλον, επιθυμούν έναν εθνικό πληθυσμό με τη μέγιστη δυνατή ομοιογένεια, κοινή ιστορική μνήμη και ταυτόσημα συγκινησιακά ερείσματα. Ισως πλέον κάτι τέτοιο να μην είναι εφικτό. Ανάμεσα μας θα υπάρχουν όλοι και περισσότεροι Έλληνες που δεν θα γνωρίζουν τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη. Για αυτό και το ζητούμενο θα είναι η συνοχή και η δημιουργική συνύπαρξη. Η Ιστορία δεν αλλάζει. Αλλάζουν όμως οι άνθρωποι που την αφηγούνται.
