Η σημερινή επέτειος δεν έχει να κάνει, απλώς, με το ΠΑΣΟΚ. Ναι, εντάξει, θεσμικά είναι το ΠΑΣΟΚ που βάζει το δάχτυλο στο ημερολόγιο και υποχρεώνεται σε μία οδυνηρή ματιά στον καθρέφτη. Όμως ουσιαστικά πρόκειται για μία ολόκληρη εποχή και για το μεγαλύτερο κομμάτι της κοινωνίας μας. Όλη η εποχή, που τώρα μας πνίγει στη στάχτη της, ήταν ΠΑΣΟΚ. Και εμείς ήμασταν ΠΑΣΟΚ. Και αυτοί που δεν το ψήφισαν. Και αυτοί που είχαν αλλεργική αντίδραση στη γλώσσα, στα πρόσωπα και στη νοοτροπία του. Εντάξει, δεν ήσουν εσύ ΠΑΣΟΚ. Όμως όλοι οι άλλοι, μία χώρα ολόκληρη, ήταν ΠΑΣΟΚ, ακόμα και όταν το κόμμα έκανε τη βάρδια του στην αντιπολίτευση.
Τι εξέφρασε στην πραγματικότητα το ΠΑΣΟΚ; Την ευκαιρία του μη προνομιούχου να πλιατσικολογήσει και αυτός στο κράτος. Με ερμαφρόδιτο άλλοθι, πότε κεντρώο, πότε αριστερό, αλλά κατά βαθιά συντηρητικό. Με νέα τζάκια, με καινούργια αστική τάξη, με ιδεολογήματα στη θέση των ιδεών και με μυθεύματα αντί οραμάτων. Μία παραμύθα που μας βόλευε όλους, φούσκα που όλοι της δώσαμε αέρα. Λίγο ως πολύ η ιστορία του ΠΑΣΟΚ είναι ο ιστός του εφιάλτη μας. Και εντάξει, επρόκειτο για ένα κόμμα που έπρεπε να δώσει για να πάρει. Όφειλε να προσθέσει τη συναλλαγή στο κύτταρο του, να μοιράσει τα κομμάτια του κράτους που διαφέντευε. Αυτό που κάνει την ιστορία πιο τραγική είναι η έλλειψη ενός πραγματικά προοδευτικού σοσιαλδημοκρατικού φορέα, που θα έδινε διέξοδο σε εγκλωβισμένους, ιδεολογικά, πολίτες. Το ΠΑΣΟΚ άντλησε κομμάτι της παντοδυναμίας από τον δογματισμό της Αριστεράς. Που να πήγαινε, δηλαδή, ο προοδευτικός ψηφοφόρος; Ποια άλλη καταφυγή είχε; Από το λαιμό τον είχε πιάσει το ΠΑΣΟΚ, τον έσερνε με το δίλημμα στην κάλπη.
Σήμερα το ΠΑΣΟΚ και ο πρόεδρος του βρίσκονται σε τραγική θέση. Όσο και αν αλλάξουν τον ήλιο, οι σκιές θα είναι μεγαλύτερες. Επίσης η γλώσσα, τα συνθήματα και η παραδοσιακή επιχειρηματολογία του ΠΑΣΟΚ είτε έχουν σβήσει, είτε ζουν μόνο στη χώρα όπου η γραφικότητα καταργεί τη λογική. Το αίτημα για μία νέα σοσιαλδημοκρατία παραμένει ενεργό, ίσως είναι και ισχυρότερο από ποτέ. Απλώς το ΠΑΣΟΚ δεν μπορεί να αρθρώσει αυτόνομη απάντηση. Αν, όμως, μέσα στο άναρθρο των φωνών προσθέσει τα φωνήεντα της ΔΗΜΑΡ…
